Valdas Adamkus
Z Wikipedii
Valdas Adamkus | |
![]() |
|
Data urodzenia | 1926 |
Prezydent Litwy | |
Okres urzędowania | od 26 lutego 1998 do 25 lutego 2003 |
Poprzednik | Algirdas Brazauskas |
Następca | Rolandas Paksas |
Prezydent Litwy | |
Okres urzędowania | od 12 lipca 2004 |
Poprzednik | Artūras Paulauskas |
Valdas Adamkus (ur. 3 listopada 1926 w Kownie) – litewski polityk, w latach 1998-2003 oraz od czerwca 2004 roku prezydent państwa.
Spis treści |
[edytuj] Młodość
Valdas Adamkus urodził się w Kownie jako Voldemaras Adamkavičius w rodzinie urzędniczej. Ojciec był jednym z założycieli i wykładowców szkoły lotniczej w przedwojennej Litwie. Adamkus zdobywał wiedzę w kowieńskim gimnazjum "Aušra" ("Świt"), podczas wojny przyłączając się do antyniemieckiego ruchu oporu. Kolportował wtedy podziemną gazetę, m.in. patriotyczne pismo Młodzi, czuwajcie! (Jaunime, budek!). Po krótkim pobycie z rodzicami w Niemczech w 1944 r. Adamkus powrócił na Litwę w celu walki z sowieckim okupantem. Walczył w bitwie pod Sedą, lecz wkrótce musiał opuścić kraj. Po ukończeniu litewskiego gimnazjum w Niemczech, immatrykulował się na wydziale nauk przyrodniczych uniwersytetu w Monachium. Pracował dla YMCA (pomagając uchodźcom). Zdobył dwa medale podczas Olimpiady Narodów Zniewolonych w 1948 r.
[edytuj] Pobyt w USA
W 1949 r. emigrował do USA, gdzie na krótko znalazł pracę w warsztacie samochodowym. W 1951 r. założył własny klub sportowy dla mniejszości litewskiej Lituanica.
Adamkus był aktywnym organizatorem demonstracji i petycji przeciwko zniewoleniu Litwy, 1961-1964 członkiem zarządu Wspólnoty Litewskiej, członkiem i przewodniczącym "Rady Amerykanów Litewskiego Pochodzenia". Organizował w 1983 r. Światowe Zawody Sportowców Litewskich. W latach 70. rozpoczął pracę w instytucjach amerykańskich zajmujących się ochroną środowiska. Był aktywnym członkiem Partii Republikańskiej. Od czasu do czasu odwiedzał Litwę, przemycając książki o tematyce litewskiej zakazane w ZSRR. W 1989 roku otrzymał tytuł doktora honoris causa Uniwersytetu w Wilnie. Odznaczony również przez uczelnie w Indiana i Illinois za wkład w ochronę Wielkich Jezior. Prezydent Clinton wysłał specjalny list z podziękowaniami, gdy Adamkus zrezygnował z wieloletniego szefostwa amerykańskiej Agencji Ochrony Środowiska.
[edytuj] Powrót na Litwę
W 1993 r. Adamkus prowadził kampanię wyborczą emigracyjnego kandydata na prezydenta Litwy Stasysa Lozoraitisa, włączył się również w organizację wyborów parlamentarnych w 1996 r. (popierał siły umiarkowanie prawicowe), sam jednakże nie zdecydował się na start. W 1997 r. Adamkus został wystawiony przez Litewską Unię Centrystów na kandydata do Rady Miejskiej w Szawlach.
[edytuj] Prezydentura

W styczniu 1998 r. wybrano go prezydentem Litwy, niewielką przewagą wygrał w rywalizacji z socjaldemokratą Artūrasem Paulauskasem. Aktywnie uczestniczył w procesie przystąpienia Litwy do NATO i Unii Europejskiej. Szefem państwa pozostawał do stycznia 2003 r., gdy nieoczekiwanie przegrał w drugiej turze wyborów prezydenckich z Rolandasem Paksasem.
Powrót Adamkusa do pałacu prezydenckiego przy placu Daukantasa w Wilnie umożliwiło odsunięcie od władzy Paksasa po ujawnieniu jego udziału w aferze korupcyjnej. W II turze przedterminowych wyborów prezydenckich w czerwcu 2004 r. Adamkus pokonał nieznaczną większością głosów (52,4%) Kazimierę Prunskienė. Został zaprzysiężony po powtórnym wyborze 12 lipca 2004 r.
Został odznaczony m.in. polskim Orderem Orła Białego (1999).
Żoną Adamkusa jest Alma Adamkienė.
Republika Litewska 1918-1940
Antanas Smetona • Aleksandras Stulginskis • Kazys Grinius • Jonas Staugaitis¹ • Aleksandras Stulginskis¹ • Antanas Smetona • Antanas Merkys¹ • Justas Paleckis
Republika Litewska od 1990
Algirdas Brazauskas • Valdas Adamkus • Rolandas Paksas • Artūras Paulauskas¹ • Valdas Adamkus
¹ pełniący obowiązki