Niels Henrik Abel

Z Wikipedii

Niels Henrik Abel (ur. 5 sierpnia 1802 r. w Findö koło Stavanger, zm. 6 kwietnia 1829 r. w Frolandsvark pod Arendal), matematyk norweski. Udowodnił niemożliwość rozwiązania równania algebraicznego stopnia wyższego niż cztery przez pierwiastniki, prowadził badania w dziedzinie teorii szeregów i całek eliptycznych.

Pochodził z biednej rodziny. Uczył się w szkole katedralnej w Christianii (obecnie Oslo) i od najmłodszych lat wykazywał wielkie zdolności matematyczne. W wieku 15 lat pod kierunkiem swego nauczyciela Bernta Holmboe'a Abel zaczął studiować matematykę wyższą, czytając dzieła Eulera, Lagrange'a i Laplace'a. W wieku lat 16 udało mu się udowodnić wzór dwumianowy dla dowolnego wykładnika rzeczywistego. Po śmierci ojca w 1820 roku musiałby przerwać naukę w szkole i zająć się zarobkowaniem na utrzymanie matki i rodzeństwa, na szczęście Holmboe pomógł mu uzyskać stypendium i rok później Abel mógł podjąć studia wyższe na Uniwersytecie w Christianii, które ukończył w 1822. W roku 1823 przebywał przez 29 dni na wyspie Jan Mayen należącej do Norwegii, gdzie żył w odosobnieniu od świata zewnętrznego. W latach 1825-1827 przebywał na koszt państwa w Berlinie i Paryżu. Od 1827 roku był docentem uniwersytetu w Christianii. Jeszcze w szkole Abel podjął badania nad rozwiązaniem równań piątego stopnia przez pierwiastniki, następnie zainteresował się równaniami całkowymi i całkami eliptycznymi, które doprowadziły go do funkcji eliptycznych. W 1824 podjął na nowo badania nad rozwiązalnością równań algebraiczych stopnia 5 i przy pomocy stworzonej niezależnie od Galois teorii grup udało mu się udowodnić, że w ogólnym przypadku równanie takie nie daje się rozwiązać przez pierwiastniki. Inne jego prace dotyczyły zbieżności szeregów liczbowych i potęgowych. W 1829 Uniwersytet Berliński, w uznaniu jego zasług, zaproponował mu objęcie katedry matematyki. Niestety, kilka dni po otrzymaniu tej wiadomości Abel zmarł na gruźlicę, której nabawił się wskutek złych warunków życia w dzieciństwie i młodości.

W 2001 r. rząd Norwegii zdecydował o ustanowieniu Nagrody Abela, która jest przyznawana za najwybitniejsze osiągnięcia w dziedzinie matematyki.

Dzieła

Oeuvres complètes de N. H. Abel, Chrystiania 1839 (wyd. 2 1881).