Imiona słowiańskie

Z Wikipedii

Imiona słowiańskie to imiona wywodzące się z pogańskiej, przedchrześcijańskiej tradycji słowiańskiej lub tworzone na ich wzór.

[edytuj] Charakterystyczne cechy

Charakterystyczną cechą imion słowiańskich, wyróżniającą je spośród innych imion ludów indoeuropejskich, był brak odwołań w używanych imionach do wyznawanych bogów (prawdopodobnie temat tabu).

U Słowian nie było też imion związanych z bronią (imię Mieczysław to imię stworzone przez Jana Długosza, który próbował w ten sposób wyjaśnić pochodzenie imienia Mieszko). Wśród imion złożonych nie spotyka się nazw zwierząt (wyjątkiem jest imię Wilkomir, poświadczone jednak w tylko jednym źródle, w dodatku późnym).

Właściwe imiona nadawane były prawdopodobnie w czasie postrzyżyn. Miały one magiczne znaczenie i stanowiły życzenie - wróżbę dla osoby je noszącej. Dzieci zanim otrzymały swoje prawdziwe imię (w wieku około siedmiu lat) nosiły imiona zastępcze, pozornie umniejszające wartość dziecka, a tym samym chroniąc je przed złymi mocami np. Niemoj, Nielub, itp.

Imiona Słowian były abstrakcyjne. Ich zadaniem było zaopatrywanie młodych ludzi w cnoty niezbędne w boju albo w radzie plemiennej, oraz do utrzymywania zgody i porządku. Miały również przypominać o szacunku dla starszych.

Historia imion słowiańskich na ziemiach polskich została omówiona w artykule dzieje imion w Polsce.

[edytuj] Imiona złożone (dwuczłonowe)

Dawne imiona słowiańskie składały się często z dwóch członów (leksemów), dlatego nazywa się je dwuczłonowymi lub złożonymi, np. imię Bolesław składa się z członów bole- i -sław. Niektóre leksemy występowały tylko na początku imienia (czyli jako pierwszy leksem) lub tylko na końcu (czyli tylko jako drugi), a inne zarówno na początku jak i na końcu.

Przykładowe człony to: bor "walka" (Borzymir, Dalibor), ciech "uciecha, pociecha" (Ciechosław, Wojciech, Sieciech), gniew (Gniewomir, Mścigniew, Zbigniew), mir "pokój, spokój, dobro" (Chociemir, Mirogod), sław "sława" (Sławobor, Gościsław) dom (Domarad), goj "lek, obfitość, pokój" (Częstogoj), woj "wojownik" (Wojsław, Częstowoj), (w)uj "wuj" (Gościwuj), żyr "pokarm, życie" (Domażyr, Żyrosław), rat "wojna, walka" (Racimir, Ratsław), mysł "myśleć" (Myślimir, Drogomysł).

Charakterystyczną cechą jest dla nich możliwość przestawienia kolejności członów, przez co powstawały pary imion takie jak Sławomir i Mirosław, Radomił i Miłorad, Gniewomir i Mirogniew.

Imiona kobiece tworzono dodając końcówkę -a do imienia męskiego (np. Wszebora czy Stronisława). Niektóre człony występują tylko w imionach kobiecych: -wola (Boguwola, Bohuwola), -cześć (Przybycześć), -wieść (Dobrowieść), -włość (Boguwłość), -żyźń (Dobrożyźń, Świętożyźń). Znane są też złożone imiona żeńskie, których męskie odpowiedniki nie zostały znalezione w średniowiecznych dokumentach: Cirzpisława, Częstobrona, Dobromiła, Dobroniega, Dziadumiła, Ludomiła, Ludźmiła, Niedomira, Nieluba, Niemiła, Włościsława, Wyszeniega, Świętomirza.

Zarówno imiona męskie jak i żeńskie były często skracane lub zdrabniane, przez co powstały np. formy: Cieszym z Cieszymysła, Bliz z Blizbora, Kaźmir z Kazimira, Sulim z Sulimira, Radochna z Radosławy. Często człon skrócony rozszerzano formantem o wygłosie -ch lub -sz (przykładem są imiona takie jak: Bolech, Częstoch, Milich, Gniewosz, Budzisz, Bogusz, Przybysz), albo formantami -ek, -ko, -ik, -yk, -ina, -yna, -on, -ęta, -ota (np. Godek, Sławek, Chwałko, Milik, Dobrzyk, Męcina, Borzyna, Miron, Chwalęta, Radzięta, Jarota).

Dotychczas zrekonstrowano około 600 imion dwuczłonowych męskich i 120 imion żeńskich używanych w języku staropolskim, zawierających 150 odrębnych rdzeni leksykalnych. Wiele imion odtworzono dzięki analizie nazw miejscowości oraz nazwisk.

[edytuj] Imiona niezłożone (jednoczłonowe)

Wśród imion słowiańskich spotykano też imiona jednoczłonowe, pochodzące od przymiotników bądź rzeczowników pospolitych (np. Poznan, Goszczon, Kochan, Wygnan, Krszczon, Baran, Szydło, Kąkol, Broda, Żyła, Uchacz, Łopata, Żaba, Rus, Cich).

Niekiedy były to przydomki używane w funkcji imienia. Imion takich zachowało się wiele więcej niż imion złożonych, obecnie nie pełnią już funkcji imion.

[edytuj] Dawne i nowe imiona słowiańskie

Poniżej znajdują się odnośniki do starodawnych imion słowiańskich, jak i nowszych, na ich wzór utworzonych, wraz z datami imienin.

[edytuj] Męskie imiona słowiańskie

Zobacz więcej w osobnym artykule: Męskie imiona słowiańskie.

[edytuj] Żeńskie imiona słowiańskie

Zobacz więcej w osobnym artykule: Żeńskie imiona słowiańskie.

[edytuj] Ważniejsza literatura

• A.Cieślikowa (red.) Słownik etymologiczno-motywacyjny staropolskich nazw osobowych t.1, Kraków 2000, ISBN 83-87623-23-7
• A.Cieślikowa Derywacja paradygmatyczna w staropolskiej antroponimii, Kraków 1991, ISBN 83-900261-7-1
• A. Brückner Słownik etymologiczny języka polskiego, Warszawa 1985
• M.Malec Imię w polskiej antroponimii i kulturze, Kraków 2001, ISBN 83-87623-27-X