Gmina Świątniki Górne

Początki Świątnik (zwanych niegdyś Górkami) sięgają pierwszej połowy XI w. Wieś od tamtych czasów nierozerwalnie związana była z Krakowem, a szczególnie z powstałą z inicjatywy Bolesława Chrobrego Katedrą na Wawelu i z chwilą powstania w r. 1000 biskupstwa krakowskiego. Według metryki Józefińskiej (Lwów 1787 r.) do obowiązków Świątników należało obsługiwanie, pilnowanie kaplic, skarbca, czyli klucznicy wawelskiej i oprowadzanie zwiedzających po katedrze z udzielaniem objaśnień. W r. 1787 oprowadzali króla Stanisława Augusta, a w r. 1880 Cesarza Franciszka Józefa I, a gdy była potrzeba w dzwon wielki zwany Zygmuntem (od Zygmunta I króla w r. 1520 sprawiony) uderzali. Ten zaszczytny przywilej bicia w dzwon otrzymali z nadania króla Zygmunta Starego w r. 1521. Przez lata Świątniczanie przybywali do obsługi katedry na zmianę co tydzień, zamieszkując wtedy w przygotowanej dla nich izbie pod wieżą Zygmuntowską. Dzisiaj izbę tę zajmują siostry p. w. Świętego Józefa, które przygotowują bieliznę i zdobią ołtarze kwiatami. Występując jako Asysta Służbie Bożej na ten czas używali odpowiednich, długich, utrzymanych w ciemnej tonacji strojów z pelerynami.

Świątniki to młode miasto, które kojarzy się ze wspaniałymi, często misternymi, fantazyjnymi wyrobami z żelaza: ozdobnymi balustradami, bramami, krzyżami, kłódkami, zasuwami, kratami.

Ważnym momentem w dziejach Świątnik był przełom XVI i XVII w. W wyniku inicjatywy biskupów krakowskich: kardynała Jerzego Radziwiłła i Piotra Tylickiego, jak również dzięki wsparciu królów: Stefana Batorego oraz Zygmunta III Wazy nastąpił wyjątkowy , bardzo prężny rozwój przemysłu metalowego. Bardzo silnie rozwinął się przemysł zbrojowniczy . Pierwsze pracownie rusznikarskie powstały już za ostatnich Jagiellonów. Rzemiosła tego Świątniczan nauczyli norymberszczanie, którzy przybyli do Krakowa sprowadzeni przez króla Stefana Batorego. Z chwilą wydania przez Sejmy za czasów Zygmunta III Wazy zakazu produkcji rusznic, w Świątnikach przekwalifikowano się na płatnerstwo, którego rozwój przypada na połowę XVIII w., kiedy to pojawiło się około 50 warsztatów tego rzemiosła. W związku z tym, iż na taką skalę rozwinął się przemysł metalowy w r. 1888 w Świątnikach utworzono Szkołę Ślusarską. Jest to najstarsza na ziemiach polskich tego typu szkoła. Plany budowy szkoły wyrysował w-ce Prezydent Miasta Krakowa Józef Sare.

Zasadnicze zmiany w charakterze rzemiosła następują po I rozbiorze. Mistrzowie ze Świątnik wprowadzili produkcję zamków i kłódek, które sami rozwozili po krajach monarchii austro - węgierskiej, bo przepisy celne wydane przez urzędników carskich nie pozwalały im na wstęp na teren Centralnej Polski. Kupcy świątniccy jeździli furmankami na cztery doroczne jarmarki do Debreczyna.

Kolejnym bardzo istotnym elementem Świątnik na drodze do chluby i sławy było niezwykle wysokie uświadomienie obywatelskie mieszkańców tej miejscowości. Świątniczanie z zapałem brali udział we wszystkich powstaniach oraz walkach o wolność w XIX w., jak np. w Powstaniu Węgierskim L. Kossutha w 1848 r. i innych.

Do 1997 r. (w tym roku nadano prawa miejskie) Świątniki były niezwykle specyficzną wsią. Od 5 wieków mieszkańcy utrzymywali się tutaj nie z rolnictwa, lecz głównie z rzemiosła i handlu artykułami metalowymi przez siebie i we własnych warsztatach wyprodukowanymi. Tutaj nie hoduje się ani krów, ani koni, nie uprawia się roli, a w malowniczym pejzażu wspaniale na wzgórzu usytuowanych Świątnik rzadko zauważa się stajnie, obory, czy stodoły.