Cieszynianka wiosenna

Z Wikipedii

Cieszynianka wiosenna
Systematyka wg Reveala
Domena	jądrowce
Królestwo	rośliny
Podkrólestwo	naczyniowe
Nadgromada	nasienne
Gromada	okrytonasienne
Klasa	Rosopsida
Rząd	araliowce
Rodzina	selerowate
Rodzaj	cieszynianka
Gatunek	cieszynianka wiosenna
Nazwa systematyczna
Hacquetia epipactis
Neck. ex DC. Elem.I.182 1790
Kategoria zagrożenia w Polsce (CzL) EX EW E [E] V [V] R Kategoria: zagrożony na izolowanych stanowiskach
Galeria zdjęć i grafik

Cieszynianka wiosenna (Hacquetia epipactis Neck.ex DC.) – gatunek rośliny z rodziny selerowatych (Apiaceae Lindl.). Występuje w izolowanych od siebie regionach - na Śląsku Cieszyńskim, we wschodnich Alpach i południowej Europie. Określana mianem reliktu wędrującego.

Spis treści 1 Charakterystyka 2 Ochrona 3 Ciekawostki 4 Przypisy

[edytuj] Charakterystyka

Łodyga

Brak. Tworzy przyziemną rozetkę liści i buduje przyziemne kłącza. Bylina do 20 cm wysokości.

Liście

Trzy - pieciodłoniastozłożone, odziomkowe, na długich ogonkach o ząbkowanych blaszkach.

Kwiaty

W rodzinie baldaszkowatych wyróżnia się nietypowym kwiatostanem, przypominającym baldach, a będącym w rzeczywistości główką, podpartą pięcioma efektownymi podsadkami (bracteae) czyniącymi wrażenie okwiatu. Kwiatostan niewielki, o drobnych żółtych kwiatach. Kwitnie od marca do maja.

Owoce

Rozłupki do 3 mm długości, rozpadające się na niełupki. Owocuje w maju, czerwcu.

Biotop

Lasy grądowe, preferuje żyzne gleby wapienne.

[edytuj] Ochrona

W Polsce podlega ścisłej ochronie. W celu ochrony stworzono w Cieszynie rezerwaty przyrody "Lasek Miejski nad Puńcówką" i "Lasek Miejski nad Olzą". Poza tym w Cieszynie cieszyniankę spotkać można w rezerwacie "Kopce". Chroni sie ją także w Skoczowie - w rezerwacie "Skarpa wiślicka" oraz w Zamarskach na terenie lasu "Lutnia". Najbardziej na wschód wysunięte, wyspowe stanowiska cieszynianki wiosennej, jest chronione w rezerwacie "Cieszynianka" w Mogilanach koło Krakowa, stwierdzona została również w województwie Lubelskim w okolicy Świdnika i Krasnegostawu (min. Rezerwat Wodny Dół).

Roślina umieszczona na Czerwonej liście roślin i grzybów Polski (2006)^[1] w grupie gatunków narażonych na wyginięcie na izolowanych stanowiskach, poza głównym obszarem występowania (kategoria zagrożenia [V]).

[edytuj] Ciekawostki

Nazwa łacińska pochodzi od nazwiska słynnego podróżnika i przyrodnika Baltazara Hacqueta. Pierwsza nazwa polska (hacquetia lub hakwetia) była zwykłym spolszczeniem nazwy łacińskiej. Aktualna nazwa polska łączy się z popularną na Śląsku Cieszyńskim legendą, że nasiona cieszynianki przyniósł tu w czasie wojny trzydziestoletniej szwedzki żołnierz: ciężko ranny, przed śmiercią prosił by woreczek z ziemią, który mu zawiesiła u szyi matka, wysypać na jego grobie. Pierwsze roślinki nowego gatunku miały zakwitnąć właśnie na jego mogile. W rzeczywistości polską nazwę - cieszynianka wiosenna - zaproponował dla hacquetii dopiero w 1924 r. profesor cieszyńskiej Wyższej Szkoły Gospodarstwa Wiejskiego Kazimierz Simm - dla zaznaczenia, że w okolicach Cieszyna ten gatunek rośliny występuje w Polsce najliczniej.

Od 1997 r. Związek Komunalny Ziemi Cieszyńskiej osoby szczególnie zasłużone dla tutejszych gmin i lokalnej społeczności honoruje Laurami Ziemi Cieszyńskiej: "Srebrną Cieszynianką" oraz "Złotą Cieszynianką" (od 2001 r. - "Honorową Złotą Cieszynianką"). Laury te mają charakter statuetek przedstawiających kwiat Hacquetia epipactis, wykonanych według projektu cieszyńskiego plastyka Henryka Jasińskiego, który zaprojektował przestrzenny model statuetki oraz jej graficzny wizerunek.

Przypisy