Bolko II Mały

Z Wikipedii

Nagrobek Bolka II Małego w Krzeszowie. Rekonstrukcja barwna oryginału

Bolko (Bolesław) II Mały (Świdnicki) (ur. pomiędzy 1309 a 1312 rokiem, zm. 28 lipca 1368) – książę świdnicki od 1326 r., jaworski od 1346 r., Łużyce od 1364 r., książę na połowie Brzegu i Oławy od 1358 r., książę siewierski od 1359 r., książę na połowie Głogowa i Ścinawy od 1361 r. Ostatni niezależny książę piastowski na Śląsku.

Spis treści

1 Genealogia i początek rządów
2 Próby zabezpieczenia niepodległości księstwa
3 Wyprawa Jana Luksemburskiego na Śląsk w 1331 roku
4 Hołd lenny Bolka Ziębickiego
5 Sojusz z Wittelsbachami, Polską i Węgrami
6 Wojna Kazimierza Wielkiego o Śląsk (1345 – 1348)
7 Pokój w Namysłowie (1348) i ugoda z Karolem IV Luksemburskim (1353)
8 Współpraca z Luksemburgami. Rozszerzanie granic księstwa
9 Bolko II arbitrem w sporach monarchów europejskich
10 Śmierć i następstwo
11 Bibliografia
12 Linki zewnętrzne

[edytuj] Genealogia i początek rządów

Bolko II był najstarszym synem księcia świdnickiego Bernarda i Kunegundy, córki Władysława Łokietka. Przydomek Mały otrzymał jeszcze w źródłach mu współczesnych, na skutek dość niskiego wzrostu. Udzielną władzę w przysługującym mu po ojcu księstwie świdnickim objął zapewne jeszcze w 1326 r., choć początkowo znajdował się pod opieką stryjów: księcia Ziębic Bolka II i księcia Jawora Henryka, oraz matki Kingi.

[edytuj] Próby zabezpieczenia niepodległości księstwa

Linię polityczną jego rządów od początku wyznaczało twarde stanie na straży niezależności względem potężnych sąsiadów, zwłaszcza zaś wobec króla czeskiego Jana Luksemburskiego. Do pierwszej poważnej próby sił między księciem świdnickim a królem czeskim doszło już w 1329 r. Po akcji militarnej i politycznej Jana Luksemburskiego hołdu lennego odmówiła złożyć tylko najbliższa rodzina Bolka – jego stryjowie, oraz szwagier Bolka książę głogowski Przemko. Książę świdnicki nie czuł się wtedy jeszcze na siłach zbrojnie walczyć o zachowanie swojej pozycji, tak więc zdecydował się udać na dwór węgierski Karola Roberta, by tam bronić niepodległości swojego władztwa. Następnie w krótkim czasie nawiązał kontakty z królem polskim Władysławem Łokietkiem (swoim dziadkiem), by w sierpniu 1329 r. udać się do Włoch do obozu Ludwika Bawarskiego. Częste podróże Bolka II oprócz chęci zabezpieczenia swojego księstwa przed zakusami Luksemburgów, miały także i ukryte znaczenie: doprowadzenie do pokoju i zawarcia sojuszu skierowanego przeciw królowi czeskiemu pomiędzy Wittelsbachami a Władysławem Łokietkiem.

[edytuj] Wyprawa Jana Luksemburskiego na Śląsk w 1331 roku

Szeroko zakrojona akcja dyplomatyczna ostatecznie nie zabezpieczyła wystarczająco niezależności księstwa Bolka. W 1331 r. nastąpiła wyprawa Jana Luksemburskiego na Śląsk, co było częścią większej akcji władcy czeskiego zorganizowanej razem z zakonem krzyżackim przeciwko Władysławowi Łokietkowi. O postawie Bolka w czasie tego konfliktu skądinąd nie wiemy nic, ale zadziwiają okoliczności spóźnienia się władcy czeskiego pod umówiony z Krzyżakami Kalisz. Otóż Jan został zmuszony do zaangażowania większości swoich sił do uspokojenia sytuacji na Śląsku, oblegając i zdobywając najpierw należący do dzierżaw Bolka gród w Niemczy, by udać się w końcu pod Głogów, gdzie pozbawił oprawy wdowiej (otrzymanej po śmierci księcia głogowskiego Przemka, która notabene nastąpiła nie bez podejrzenia otrucia z inspiracji Luksemburgów) siostrę Bolka Konstację (do spadku po Przemku aspiracje swoje zgłosił także książę świdnicki, wobec jednak wcielenia Głogowa do Korony Czeskiej nie zostały one zaspokojone).

[edytuj] Hołd lenny Bolka Ziębickiego

W 1336 r. nastąpił kolejnym wyłom w niezależnej polityce najbliższych krewnych Bolka – hołd lenny złożył stryj księcia świdnickiego Bolko II Ziębicki skuszony oddaniem mu w dożywotnie władanie ziemi kłodzkiej (inną przyczyną było zawarcie umów polsko-czeskich w Trenczynie i Wyszehradzie, w których Kazimierz III Wielki rezygnował (wprawdzie nie ostatecznie) z praw do księstw śląskich).

[edytuj] Sojusz z Wittelsbachami, Polską i Węgrami

W następnych latach Bolko II kontynuował politykę współpracy z królami polskim (Kazimierzem Wielkim) i węgierskim (Karolem Robertem, a od 1342 r. Ludwikiem). W 1338 r. w celu zwiększenia swojej międzynarodowej pozycji Bolko II zdecydował się na ślub z Agnieszką pochodzącą z rywalizujących z Luksemburgami Habsburgów. Owocem ścisłej współpracy było zawarcie niezwykle korzystnego układu handlowego otwierającego drogę kupcom z księstwa świdnickiego na opanowywaną przez Kazimierza Ruś Halicką. 1 stycznia 1345 r. dzięki pośrednictwu Bolka został oficjalnie zawarty sojusz Wittelsbachów, z Kazimierzem Wielkim i Ludwikiem Węgierskim.

[edytuj] Wojna Kazimierza Wielkiego o Śląsk (1345 – 1348)

Powstały w ten sposób obóz antyluksemburski miał okazję sprawdzić się już wiosną tego samego roku, kiedy po uwięzieniu przez Kazimierza Wielkiego wracającego z Malborka Karola, syna Jana Luksemburskiego, ten ostatni zdecydował się skończyć wreszcie z niezależnością świdnickiego Piasta. Układu sojuszniczego dochowali wiernie królowie polski i węgierski wkraczając w maju 1345 r. na Śląsk, co wobec konieczności podziału wojsk czeskich umożliwiło Bolkowi wytrzymać oblężenie wojsk czeskich w Świdnicy. Umowy nie dotrzymał za to cesarz Ludwik Wittelsbach, który szybko zawarł separatystyczny pokój. Wojna toczyła się ze zmiennym szczęściem, bez większych sukcesów żadnej ze stron (na froncie świdnickim, nie udało się uniknąć pewnych strat, jeszcze w 1345 r. Bolko utracił bowiem twierdzę w Kamiennej Górze, którą udało mu się odzyskać dopiero trzy lata później). Wkrótce wojna utknęła jednak w martwym punkcie zwłaszcza wobec śmierci w 1346 r. Jana Luksemburskiego, a rok później Ludwika Witellsbacha (Jan przepojony ideałami rycerskimi zginął na wojnie angielsko-francuskiej w bitwie pod Crecy). Bolko wtedy pomimo wcześniejszego nie udzielenia mu pomocy przez Ludwika zaangażował się w poparcie dla synów zmarłego cesarza nie mogących sobie poradzić z przejęciem Brandenburgii. 22 listopada w 1348 r. w Namysłowie doszło do zawarcia pokoju. Bolko II z nieznanych powodów w konferencji pokojowej nie uczestniczył, a jego interesy reprezentował tam Kazimierz Wielki. Do ostatecznego unormowania stosunków księcia świdnickiego z nowym cesarzem Niemiec i królem czeskim Karolem IV doszło jednak dopiero w wyniku arbitrażu Albrechta Habsburga 16 sierpnia 1350.

[edytuj] Pokój w Namysłowie (1348) i ugoda z Karolem IV Luksemburskim (1353)

Po zawarciu pokoju w Namysłowie w 1348 r. dotychczasowa wybitnie antyluksemburska polityka Bolka straciła rację bytu. Książę świdnicki rozpoczął więc proces zbliżania się do Karola IV, nie rezygnując przy tym z dobrych stosunków z Kazimierzem Wielkim i Ludwikiem Węgierskim. 13 grudnia 1350 r., nie mając męskiego potomka Bolko II zadecydował się wydać swoją bratanicę Annę (córkę Henryka II) za mąż za syna cesarza, zobowiązując się po swojej bezpotomnej śmierci przekazać całość swojego dziedzictwa potomstwu młodych oblubieńców (z zachowaniem jednak dożywocia w formie oprawy wdowiej żonie Bolka Agnieszce Habsburżance). Umowa wobec rychłej śmierci syna Karola IV stała się jednak nieaktualna. Mimo to cesarz postanowił nie rezgnować z próby pokojowego zawładnięcia dziedzictwem Bolkowym proponując siebie jako kandydata na małżonka Anny. Do zawarcia umowy ślubnej doszło na zjedzie monarchów w Wiedniu w 1353 i jeszcze tego samego roku Anna została koronowana na królową czeską i cesarzową rzymską.

[edytuj] Współpraca z Luksemburgami. Rozszerzanie granic księstwa

Polityka ścisłej współpracy z Karolem IV Luksemburskim przyniosło Bolkowi II bardzo szybko duże profity w postaci rozszerzenia terytorium księstwa. Jeszcze w 1346 r. zmarł bezpotomnie stryj Bolka książę jaworski Henryk I. Wobec braku następców całość swojego dziedzictwa przekazał księciu świdnickiemu, co podniosło znacznie rangę posiadłości Bolka. Faktyczny rozrost terytorialny księstwa nastąpił dopiero po 1356 r., kiedy dzięki dobrej gospodarności księcia świdnickiego i zgromadzeniu dużej ilości funduszy mógł Bolko zająć się wykupywaniem zastawów od z reguły mocno zadłużonych książąt śląskich. W ten sposób Bolko stał się właścicielem od 1358 r. Złotego Stoku [Reichenstein] w księstwie ziębickim z kopalniami złota, oraz połowy księstwa brzeskiego i oławskiego wykupionego z rąk Wacława I legnickiego, w 1359 r. z ramienia Karola IV otrzymał grody na pograniczu czesko-śląskim z Frydlantem na czele, oraz wykupił od książąt cieszyńskich za 2300 grzywien srebra księstwo siewierskie. Wreszcie w 1368 r. wykupił od księcia Ziębic Kąty Wrocławskie.) Dobre stosunki z Karolem IV umożliwiły Bolkowi załatwienie nie rozwiązanego od 1331 r. problemu schedy po księciu głogowskim Przemku. W 1360 r. cesarz uznał prawa do tego księstwa wdowie po Przemku, a siostrze Bolka Konstancji. Stan ten utrzymał się krótko, gdyż już rok później wobec śmierci Konstancji Karol IV nadał w dożywotnie władanie w połowie księstw głogowskiego i ścinawskiego Bolkowi II. Największym nabytkiem okazało się jednak nabycie razem z Karolem 14 kwietnia 1364 r. za ogromną sumę 21 000 grzywien srebra dożywotnich praw do zarządzania Łużycami, dzięki czemu Bolko stał się liczącym się partnerem w układach politycznych w Europie.

[edytuj] Bolko II arbitrem w sporach monarchów europejskich

Jego elastyczność polityczna została już zresztą doceniona wcześniej, kiedy w 1363 r. został zaproszony razem z królem polskim do rozstrzygnięcia sporu pomiędzy Rudolfem IV Założycielem i Ludwikiem Andegaweńskim, co było zresztą prologiem do zjazdu monarchów w Krakowie w roku następnym, gdzie zresztą również Bolko uczestniczył. Bolko goszcząc na swym dworze mnicha Wawrzyńca Blumenau'a doradzał za jego pośrednictwem biskupom magdeburskim.

[edytuj] Śmierć i następstwo

Bolko II Mały zmarł 28 lipca 1368 r. i został pochowany w klasztorze w Krzeszowie, gdzie do dzisiejszego dnia zachował się jego nagrobek tumbowy. Księstwo świdnicko-jaworskie dostało się, jako oprawa wdowia w ręce Agnieszki Habsburskiej i dopiero po jej śmierci w 1392 r. zostało połączone z Koroną Czeską jako wiano bratanicy Bolka II, księżniczki Anny, żony króla czeskiego i cesarza niemieckiego Karola IV.

[edytuj] Bibliografia

Jerzy Wyrozumski, "Kazimierz Wielki", Wrocław 2004
Marcin Spórna, Piotr Wierzbicki, "Słownik władców Polski i pretendentów do tronu polskiego", Kraków 2003
Mariusz Wolny, "Kazimierz Wielki: reformator i wizjoner", Kraków 2000
Stanisław Rosik, "Kazimierz Wielki i jego czasy", Wrocław 2002
Stanisław Szczur, Krzysztof Ożóg, Piastowie, Kraków 1999
Zenon Piech, "Ikonografia pieczęci Piastów", Kraków 1993
Zygmunt Boras, "Książęta piastowscy Śląska", Katowice 1978