Segonda Guèrra Mondiala
Un article de Wikipèdia, l'enciclopèdia liura.
La Segonda Guèrra Mondiala (reg. Dusau Gùerra Mondiau) es lo conflicte armat a l'escala planetària que se debanèt de setembre de 1939 a agost de 1945. Foguèt la convergéncia d'un fais de conflictes regionals començats respectivament lo 18 de julhet de 1936 en Espanha (Còp d'estat militar e Guèrra Civila Espanhòla), lo 7 de julhet de 1937 en Asia (Guèrra entre Japon e China) e lo 1 de setembre de 1939 (Campanha de Polonha). Esquematicament lo conflicte opausèt los Aligats (Reialme Unit e Commonwealth, URSS, França, China, Estats Units...) a l'Ais (Alemanha, Itàlia, Japon...). S'acabèt lo 2 de setembre de 1945 amb la reddicion de l'Empèri Japonés. La Segonda Guèrra Mondiala es lo mai grand conflicte armat de l'istòria de l'Umanitat e a causat la mòrt de 62 milions de personas.
 |
S'es demandat de verificar l'ortografia o la gramatica d'aqueste article; lo podètz corregir en lo modificant. Se venètz d'apausar lo bendèl, clicatz sus aqueste ligam per crear la discussion.
S'es la redaccion o la presentacion que son de reveire, mercé de pausar lo modèl {{Redaccion}}. |
Somari |
[Modificar] Entratge
Era Dusau Guèrra Mondiau siguec eth conflicte armat mès gran dera Istòria, çò qu'impliquèc mès païsi, causèc mès baishes militares e civius, e eth prumèr (e per ara unic) eth qué s'usèren armes nucleares. Provoquèc, de forma dirècta o indirecta, era mòrt d'entre 50 a 60 milions de persones, era major part civius, 3% dera poblacion mondiau dera epòca. S'estime qu'auec un còst, es sòs e es recorsi, major que totes es autes guèrres amassa. Pendent era guèrra, se produsiren un gran nombre d'atrocitats contra era poblacion civiu: confinament eth camps de concentracion e extermini sistematic de josivi e d'auti grops ètnics en Alemanha, massacres de milions de chinesi e coreani per part deth Japon, depuracions intèrnes ara Union Sovietica, bombardament sistematic dera poblacion civiu europèa, tant per part des Aliadi coma des fòrces der Èish, e lançament de pompes atomiques enes ciutats japoneses de Hiroshima e Nagasaki per part des nòrd-americani. Dempús dera guèrra, diuèrsi dirigents alemands e japonesi sigueren jutjadi per crims contra era Umanitat ne les Jutjaments de Nuremberg. Era guèrra provoquèc era modificacion de termières e era creacion de naui estats. Bères ancianes colònies de païsi europèus artenheren era independéncia. I auec un desplaçament deth poder des païsi deth Euròpa Occidentau tàs dues naues superpotències, es Estats Units e era Union Sovietica, causa que signifiquèc er inici dera Guèrra Heireda. as zònes d'Euròpa aucupades pes sovietics s'i establiren regims comunista pòc dempús dera fin dera guèrra. Ara China, era retirada deth Japon va catalitzar era revolucion comunista. D'autra banda, era aucupacion militara nòrd-americana en Japon condusic ara democratització deth país. Maugrat que çò Japon aucupaue part dera China dempús deth 1931 e que dempús deth 7 de junhsèga de 1937 i auie guèrra declarada entre es dus païsi (Dusau Guèrra Sino-japonesa), generauments se considère qu'eth conflicte comencèc eth 1 de seteme de 1939 damb era invasion alemanda de Polònia. Ara primauera de 1940, Alemanha, aliada damb Itàlia, aucupèc es païsi deth Euròpa Occidentau e deth nòrd, en tot derrotar damb facilitat es armades francés e britanic. Totun, era Gran Bretanha non podec èster aucupada. Ara tardor deth madeish an, era guèrra s'estenec ath nòrd d'Africa, e junh deth 1941, Alemanha aucupèc era Union Sovietica, que fins alavetz auie estat era sua aliada, sense arténher era victòria. Deseme de 1941, çò Japon ataquèc as Estats Units e era guèrra s'estenec tanben ara Asia e ath Pacific. A compdar deth 1942, es aliadi comencèren a guanhar batalhes e a hèr retrocedir es armades der Èish. Itàlia se rendec seteme de 1943. Alemanha, atacada dempús der èst pera Union Sovietica e pera rèsta des aliadi dempús der oèst, se rendec eth 8 de mai de 1945. Eth Japon se rendec eth 15 d'agost deth madeish an, pòqui dies dempús qu'es Estats Units lancèssen dues pompes atomiques sus ciutats japoneses, encara qu'era rendicion oficiau deth Japon non arribèc enquiath 2 de seteme.
== Païsi implicadi ==
Es païsi que participèren er era Dusau Guèrra Mondiau èren alinhadi er un d'aguesti dus partits: es aliadi e es poténcies der Èish. Iniciauments, es principaus païsi aliadi èren: Gran Bretanha, França (França Liure a compdar de junh de 1940), Polònia, Canadà, Sud-Africa, Australia e Naua Zelanda. Un cas especiau ei era China qu'ère era guèrra damb eth Japon dempús deth 1937. Coma conseqüéncia dera invasion alemanda, s'i ahigeren Norvègia (abriu de 1940), Païsi Baishi e Belgica (mai de 1940) e Grècia (octobre de 1940), qu'auie estat atacada per Itàlia. Era Union Sovietica auie un pacte damb Alemanha dempús d'agost de 1939 mès era invasion alemanda, junh de 1941, la hec cambiar de partit. Deseme de 1941 er atac japonés a Pearl Harbor hec qu'es Estats Units d'America entrèssen ara guèrra er eth partit aliat. A mesura qu'eth conflicte se decantaue eth contra de Alemanha, eth nombre de païsi er eth partit aliat anèc en tot aumentar. Apròp dera fin dera guèrra, es Aliadi meteren coma condicion entà entrar as Nacions Junhudes qu'es païsi declarèssen era guèrra en Alemanha e en Japon. Açò hec qu'eth nombre de païsi aliadi aumentèsse fòrça, encara qu'era majoria d'aguesti mancauen d'importància militara e estrategica e non aueren càpies papèr actiu era era guèrra. Es poténcies der Èish èren: Alemanha, Itàlia e çò Japon. Dempús dera victòria alemanda sus França (junh 1940), part deth govèrn francés decidic collaborar damb es nazis, ère era França de Vichy. Seguidament, Es païsi der èst d'Euròpa se vederen pressionadi per Hitler pr'amor que se junhessen ar Èish. Romania ac hec junhsèga de 1940, Ongria eth noveme següent e Bulgaria març de 1941. Iugoslàvia S'i junhec a contracòr eth 25 de març de 1941 mès dus dies dempús i auec un còp d'estat anti-Èish que desacadièc era aucupacion alemanda deth país. Un aute cas especiau ei Finlàndia que declarèc era guèrra ara URSS mès non a cap aute país e pendent un temps se la considerèc coma aliat der Èish. Non toti es païsi deth mon s'impliquèren era era guèrra. Bèri païsi, coma Irlanda, Portugau, Soïssa e Suècia, artenheren mantier-se neutrals pendent tot eth conflicte. Espanha tanben se declarèc neutral mès, dempús des victòries contondentes nazis de 1939 e 1940, quan era victòria alemanda semblaue possibla, cambièc eth sòn estat a "non bel·ligerant", en tot sostier politic e economic as poténcies der Èish e en tot enviar ua division de volontaris a lutar contra es sovietics (Division Blu) que s'integrèc er era Wehrmacht. Totun, Hitler jamès non podec convéncer Franco pr'amor qu'entrèsse er eth conflicte. Eth 1943, quan Alemanha comencèc a acumular desbrandes, Espanha tornèc a declarar-se neutral.
[Modificar] Antecedents dera guèrra en Euròpa
- Mès informacion ar article Cronologia des hèts que precediren ara Dusau Guèrra Mondiau
Dempús dera Prumèra Guèrra Mondiau, es païsi vencedors imposèren grèus sancions economiques e politiques enes païsi derrotadi. Entre aguesti darrèri i auie Alemanha que, ath delà de pèrder grana part deth sòn territòri, patic ua gravíssima crisi economica que hec qu'era inflacion se tirèsse enquia demorar totauments dehòra de contraròtle. Entà fòrça gent, era desbranda, es sancions e era crisi sigueren coma ua grana humiliació entath sòn país, que pòqui ans abans auie estat eth poderós Empèri Alemand. Açò portèc a fòrça gent as files des partits radicaus que dauen tòrt de toti es sòns maus a grops minoritaris coma es comunistesApareisheren grops fascistes e nacionalistes coma responsa as movements revolucionaris que comencèren a estener-se per Euròpa e que preneren brèvaments eth poder a Budapest e en Bavièra. Vedetz: Matanle, Ivor. History of World War II, 1939-1945, p. 10. Tiger Books International, 1994. ISBN 1-85501-603-6 e es josieus. Entre aguesti grops i auie eth Partit Nacionau Socialista des Trabalhadors Alemands, mès coneishudi peth nòm de «nazis», lideradi per Adolf Hitler. Pendent era dusau mitat des ans 20 aguest grop creishec de forma espectaculara tant era popularitat coma eth nombre de militants. Tanben anèren en tot guanhar bancs ath Parlament Alemand enquia que çò 30 de gèr de 1933 Hitler assumic eth cargue de Cancelièr d'Alemanha.
Hitler presidic un govèrn de concentracion nacionau, tau com auie desirat era dreta alemanda, per ben que non demorauen qu'er estrument que li calie èsser eth NSDAP se convertisse eth çò de subjècte de Poder. Ath gabinet deth nau govèrn, sonque Hermann Göring e Wilhelm Frick èren ministres deth NSDAP. Maugrat açò, eth Poder que gaudie eth partit nazi ère fòrça gran en carrèr. Per consecutiu, ne Hindenburg ne es sòcis de govèrn podessen arturar era destruccion deth marc institucionau e democratic dera Republica. D'autra banda, es partits de dretes ac vedien coma era consumació dera dictadura –er aguest cas civiu– que tan auien desirat; non podien preveir era nazificació e eth regim totalitari que se diboishar. Eth trèt de gessuda entara retalhada de drets e libertats siguec era Incendi deth Reichstag, es causes qu'encara non se ne an establit. Aguest incendi siguec profitat per "desemmascarar" un còp d'estat deth KPD, que causa siguec entà eth illegalizada damb eth Decrèt der Incendi deth Reichstag (1933), damb çò que se suprimien es drets civius. Es dirigents comunistes comencèren a èsser internat a camps de concentracion, coma Dachau, eth prumèr que se dauric, apròp de Munic. Lentaments, Hitler e es nazis illegalizèren era rèsta de formacions politiques, e mai es dera dreta. Ara fin, sonque çò NSDAP e es sues organizacions demorèren legaus ath nau sistèma. Hindenburg Signèc totes es leis e decrèts que destruïen era vielha republica e forjaven era dictadura nazi, coma era Lei de Capacitacion, que permetie en govèrn era aprobacion de leis sense era participacion deth parlament. A abriu de 1933 signèc era lei entara restauracion deth servici civiu professionau, qu'excludie es josieus de tot cargue dera administracion dera Estat. Egalaments, Hindenburg non protestèc pera purga hèta laguens eth NSDAP çò junh de 1934 contra es sectors de quèrres deth partit, coma es Sturmabteilung de Ernst Röhm o era faccion de Gregor Strasser, fòrça que ne moriren er era Net des guinhauets longui. Entre eth 1933 e eth 1939, era politica de Hitler siguec centrada eth:
1) Endurziment des leis contra es josivi enquia extrèmi inaudits. 2) Rearmament e modernizacion dera armada alemanda. 3) Reunificacion der Empèri Alemand (Tresau Reich). Per arténher aguest tresau objectiu Hitler utilizèc ua eficaça combinacion d'oratòria e intimidació qu'artenhec: a) Era militarització de Renània (març de 1936). B) Era annexió de Àustria (Anschluss) (març de 1938). C) Era aucupacion des Sudets (octobre de 1938). D) Despartiment e aucupacion de Txecoslovàquia (març de 1939). e) Aucupacion dera ciutat de Memel (març de 1939). E tot açò sense ne ua protèsta de França e Gran Bretanha e quitament a viatges (annexió des Sudets) damb eth sòn exprés vist-e-plau. Mès Hitler no n'a/non n'auie pro damb auer artenhut tot açò e reclamaue a Polònia era aucupacion dera ciutat liura de Danzig e un corredor de tèrra entre Alemanha e era Prússia Orientau. Polònia s'i neguèc repetidi còps en partida per paur ara reaccion sovietica e en partida pr'amor que pensaue qu'açò sonque encoratjarie Hitler a hèr d'autes demandes. Eth 23 d'agost de 1939, Alemanha e eth URSS signèren çò Pactatz Molotov-Ribbentrop que, ath delà d'èster un tractat de non-agression entre es dus païsi, auie ues clausules secrètes que s'acordaue entre eth eth despartiment er èst europèu era dues zònes d'influéncia, ua per cadua des dues poténcies. Hitler, era vertut d'aguest acòrd, decidic aucupar Polònia, convençut que ne França ne Gran Bretanha pes sòns successi anteriors.
[Modificar] Antecedents dera guèrra en Asia
[Modificar] Comunisme e eth Kuomintang en China
Abans dera Prumèra Guèrra Mondiau, era dinastia Qing chinesa se saturèc, en tot dar pè a ua publica mès eth sòn govèrn non reüsic e era Xian se fragmentèc es domenis de senhors dera guèrra. D'aguesta situacion sorgiren dues ideologies que pretenien reunificar-era. Eth 1912 se formèc eth Kuomintang e çò 1922 çò Partit Comunista Chinés. Es dus non èren enemics, mès es 1927, e damb es zònes sud e centre jos eth sòn contraròtle, es nacionalistes s'afrontèren dauridaments damb es comunistes.
[Modificar] Militarisme Japonés
Ar èst, eth Japon auie començat pendent eth sègle XIX a espandir-se per Asia moigut peth conflicte entre es practiques tradicionaus e es condicions sociaus canviants associades ara rapida industrializacion e modernizacion. Eth 1905, eth Japon guanhèc era sua guèrra contra Rússia, e çò 1910 aucupèc Corèa, que se convertic era colònia. Pendent es ans 1920 era democracia semblaue auer arraïtzat en Japon, mès era grana depression portèc ath poder as caps militars, soent en tot governar eth nòm der emperaire Hirohito, maugrat mantier eth respècte tradicionau. Eth 1931, Japon aucupèc e aucupar era Manxúria interiora, en tot crear era estada mariòta de Manxukuo, que se completèc damb ua dusau invasion çò 1937.
[Modificar] Desvolopament dera guèrra
[Modificar] 1939: Inici dera guèrra en Euròpa
[Modificar] Invasion de Polònia
Era guèrra comencèc era maitiada deth 1 de seteme de 1939 quan Alemanha aucupèc Polònia. Aguesta agression ère motivada pera ànsia de Hitler d'obtier eth contraròtle sus era ciutat liura de Danzig e un corredor de tèrra entre aguesta ciutat e Alemanda. Coma desencusa deuant era comunitat internacionau, Hitler utilizèc un incident termierèr fictiu qu'eth madeish auie planejat. Eth dia 3, Gran Bretanha e França declarèren era guèrra en Alemanha mès, exceptades bères escaramusses era era termièra franco-alemanda, cap des dus païsi emprenec càpies accion militara contra Alemanha. Ací siguec a on era armada alemanda metec era practica era Blitzkrieg o (guèrra relampit) que consistie eth rodejar es posicions defensives enemigues e encerclar-es. Mentretant, d'autes tropes contunhauen d'auançar cap ara interiora deth país en tot aucupar es ciutats e es punts estrategics. Es tropes encerclades podien resistir pendent un temps mès, isolades dera rèsta dera armada, tard o d'ora acabauen entà render-se. Era armada alemanda, damb eth supòrt des bombardeigs dera Luftwaffe, superèc facilaments es defenses poloneses e çò 8 de seteme auie ja arribat enes entorns deth cap-lòc, Varsòvia. Eth dia 17, era armada sovietica aucupèc Polònia dempús der èst, damb era desencusa de protegir era poblacion bielorussa e ucraïnesa dera zòna. Era realitat, era reparticion de Polònia entre Alemanha e era Union Sovietica auie ja estat prèviaments acordada eth çò Pactatz Molotov-Ribbentrop d'agost de 1939. Varsòvia Queiguec eth 27 de seteme e es darrères tropes poloneses se çò 6 d'octobre.
[Modificar] Guèrra de Badinada
Dempús dera casuda de Polònia e pendent tot er iuèrn de 1939-1940, Gran Bretanha, França e es auti païsi aliadi contunhèren era guèrra damb Alemanha mès non s'enregistrèren combats importants era era tèsta, er eth periòde coneishut coma Guèrra de Badinada.
[Modificar] Batalha der Atlantic
Mentretant, ath Atlantic Nòrd, era Kriegsmarine (era armada alemanda) inicièc es operacions contra tot tipe de vaishèths aliadi. Mès que mès efectius sigueren es atacs des sosmarins alemands (nomentadi U-Boots). Es operacions navals ar Atlantic, que mès tard s'esteneren tanben ath Mediterrani, durèren enquiara fin dera guèrra, maugrat qu'eth periòde mès intens de combats durèc dempús de mejans de 1940 enquia fins de 1943.
[Modificar] Guèrra d'Iuèrn
Çò 30 de noveme de 1939, era Union Sovietica ataquèc Finlàndia damb era intencion d'aucupar-lo. Iniciauments, era armada finès resistic fòrça ben er embat sovietic mès es russi s'imposèren a còpia d'òmes e març de 1940 es finesos se vederen forçadi a demanar un armistici. Era Union Sovietica obtenguec importantes concessions territoriaus mès era capacitat operativa dera sua armada siguec metuda eth dobte pes dificultats qu'auec entà obtier sonque ua victòria relativa. Açò acabèc de convéncer a Hitler qu'era invasion dera Union Sovietica ère possibla.
[Modificar] 1940: Era guèrra s'esten
[Modificar] Invasion de Norvègia e Dinamarca
Çò 9 d'abriu de 1940 era armada alemanda inicièc era invasion de Norvègia e Dinamarca. En partida, entà assegurar-se eth subministre de hèr des mines suedeses, deth que Alemanha depenie entath sòn esfòrç de guèrra e qu'ère transportat a trauès deth pòrt noruec de Narvik. Mès tanben entà empedir ua possibla aucupacion aliada de Norvègia e ath madeish temps evitar eth blocatge des pòrts alemands decretat per Gran Bretanha dempús dera declaracion de guèrra eth seteme passat. Dinamarca non auie càpies valor estrategica mès es pòrts danesi dauen un facil accès as pòrts noruecs e, ath delà, er èster un país vesin calie auer-lo controtlat de quauque biais. Dinamarca se rendec quasi immediataments. Eth govèrn danés sabie perfèctaments que non podie hèr arren contra era armada alemanda e volec evitar un vessament inutil de sang. A causa d'aguesta pòca resisténcia, era aucupacion alemanda siguec leugèra comparada damb era d'auti païsi aucupadi. Es institucions daneses poderen conservar grana part dera sua autonomia e se va postposar era deportacion dera poblacion josiva. Aguesta actitud permissiva s'acabèc agost de 1943. Es desbrandes alemandes a Stalingrad e Er Alamein auien provocat creishenti disturbis e manifestacions antialemanyes que, segons es nazis, eth govèrn danés non punic damb era sufisenta duretat. Era aucupacion de \Norvègia siguec mès complicada. Es tropes alemandes poderen aucupar es pòrts eth sonque tres dies mès era armada noruec se va replegar tàs vals dera interiora deth país, fòrça muntanyós, e aquiu se preparèc entà aufrir resisténcia. Ath delà, Gran Bretanha e França envièren bères divisions entà ajudar as noruecs. Mès era situacion des tropes aliades s'anèc en tot tornar cada dia mès critic e çò 28 d'abriu es britaniqui decidiren retirar-se deth sud de Norvègia. Sonque ath nòrd, ath pòrt de Narvik, era guarnició alemanda, isolada dera rèsta dera armada, podec èster derrotada, e eth pòrt aucupat çò 28 de mai. Mès alavetz, era invasion alemanda des Païsi Baishi e Belgica auie cambiat es prioritats defensives de britaniqui e francesi. Eth 8 de junh, dempús de destruïr es installacions portuàries, es tropes aliades sigueren evacuades deth nòrd de Norvègia. Fin finau, çò 10 de junh Norvègia se rendec incondicionalment.
[Modificar] Batalha de França
Pòc dempús d'auer finalizat era invasion de Polònia, es nazis ja comencèren a preparar er atac contra França. Açò implicaue non solaments aucupar França mès tanben Belgica, Païsi Baishi e Luxemborg qu'èren païsi neutrals. Eth plan consistie eth concentrar eth principau atac alemand contra era region boscosa des Ardena, entre Belgica e Luxemborg, ua zòna qu'es aliadi considerauen impenetrable entàs tancs e que per açò madeish ère pobrament defenuda. Fin finau, era invasion comencèc eth 10 de mai de 1940. Er atac gessec tau e coma Hitler auie previst. Er auanç des tancs alemands a trauès des Ardena non siguec descorbit e eth dia 12 es tropes nazis arribèren en arriu Mòsa, ena nautor de Sedan, a on auec lòc ua batalha cruciau. Eth dia 13 es alemands auien ja crotzat er arriu. Seguidament, Auancèren rapidaments a trauès deth nòrd de França er en direccion entath Canau dera Manja, en tot arribar ena còsta eth dia 20. Aguesta manòbre deishèc ua grana part dera armada aliada encerclat laguens de Belgica. Es nazis heren retrocedir es tropes aliades enquia Dunkerque e es aliadi vederen que serie de besonh ua evacuacion a gran escalèr. Entre eth 26 de mai e çò 3 de junh, 338.226 soldats aliadi sigueren evacuadi dera còsta francesa. Eth 5 de junh, era armada alemanda virèc cap a França; alavetz er auanç alemand ja ère imparable. En tot veir qu'era desbranda de França ère pròplèu e non en tot voler desaprofitar era escasença, era Itàlia de Mussolini declarèc era guèrra en França eth dia 10 de junh. Eth dia 14 es nazis entrèren a París, qu'auie estat declarada ciutat dubèrta. Mentretant, es tancs alemands auançauen, quasi sense oposicion, ath long e ample de França. Eth 22 de junh França e Alemanha signèren un armistici qu'era armada alemanda aucuparie segons eth tot eth nòrd de França e tota era còsta atlantiques fins era termièra espanhòla, mès ath sud se mantierie un govèrn col·laboracionista francés. Atau, a compdar d'alavetz e enquiath 1944, França auec dus govèrns: un, en tot collaborar damb es nazis, damb cap-lòc a Vichy e dirigit peth mariscal Philippe Pétain se nomentèc era "França de Vichy"; er aute, er eth partit aliat, en tot operar dempús der exili a Gran Bretanha e dirigit peth generau Charles de Gaulle se nomentèc era "França Liure".
[Modificar] Annexions Sovietiques
A conseqüéncia deth Pactatz Molotov-Ribbentrop, junh de 1940 era Union Sovietica aucupèc Estònia, Letònia e Lituània e se va annexar es regions romaneses de Bessaràbia e Bucovina deth Nòrd.
[Modificar] Batalha d'Anglatèrra
Dempús dera invasion de França, Hitler pensèc que dilhèu Gran Bretanha se renderie, mès eth prumèr ministre britanic Winston Churchill decidic contunhar de lutar enquiara fin. Donques, es nazis preparèren un plan entara invasion dera isla. Mès entà qué aguest plan auesse probabilitats de succès prumèr se li calie arténher superioritat aeriana sus eth cèu britanic. Atau comencèc era Batalha d'Anglatèrra que non se liurèc en tèrra mès ar aire. Era fasa principau dera batalha auec lòc pendent eth mes d'agost de 1940. Es nazis demorauen arténher era victòria rapidaments e començar era invasion abans de que acabèsse er estiu. Es principaus atacs anauen dirigidi contra es aerodròms dera RAF e contra es estacions de radar. Mès es pilòts britaniqui, a pesar d'èster er inferioritat numèrica, opausèren mès resisténcia dera demorada. Dempús de quauques setmanes e de veir que non s'artenhie un resultat clar, es nazis decidiren cambiar d'estrategia e comencèren a bombardar Londres. Damb açò demorauen atrèir fòrça avions britaniqui e atau poder destruïr-les, mès auec er efècte contrari e dèc un respir ara RAF que podec recuperar-se des pèrtes des darrères setmanes. Fin finau, çò 17 de seteme, Hitler va aplaçar era invasion de Gran Bretanha (era teoria fins er an següent, mès era realitat ja non se tornèc a preparar jamès mès).
[Modificar] Invasion italiana d'Egipte
Çò 13 de seteme de 1940, fòrces italianes aucupèren Egipte dempús des sues bases a Libia. Er aquera epòca, Egipte ère colònia britanica e Libia colònia italiana. Es italians aucupèren ua petita region ar oèst deth país e establiren posicions defensives a Sidi Barrani. Eth 9 de deseme, es britaniqui van contraatacar en tot lançar eth Operacion Compass que hec retrocedir as italians enquia Er Agheila (Libia). Pendent era operacion, se capturèren un gran nombre de presoèrs italians.
[Modificar] Invasion italiana de Grècia
Çò 28 d'octobre de 1940, Itàlia declarèc era guèrra a Grècia, en tot atacar-la dempús des sues bases a Albania. Mès era armada grèga, non sonque resistic era ofensiva, mès que hec retrocedir as italians e capturèc bères ciutats deth sud d'Albania. Pendent er iuèrn, eth conflicte arribèc en un punt mòrt. Era victòria grèga signifiquèc era prumèra desbranda entà un país der Èish e demostrèc qu'era victòria al·liada ère possibla.
