Jansemin

Un article de Wikipèdia, l'enciclopèdia liura.

Jansemin (Agen, lo 6 de març de 1798- Agen, lo 4 d'octobre de 1864), vadut Jacme Boer (en francés, respectivament ortografiats Jasmin e Jacques Boé), qu'ei un deus escrivans máger de la literatura occitana. En bèth precendir Mistral e la renavida felibrenca, qu'obtiengó, per las letras d'òc, ua reconeishença enlugarnanta dens lo mitant de la societat francofòna deu sègle XIXau.

De las soas escadudas que podem destacar que ho adoptat e emparat per Charles Nodier, laudat per Sainte-Beuve, arrecevut per l'emperaire a las Teulerias, escotat dens los salons parisians per ua societa qui, per un temps, adoptè dens lo sons còdis de respectabilitat intellectuau la compreneson de l'occitan, amic e hrair mançon de Franz Liszt, arrevirat e laudat en anglès per l'escrivan american Wadsworth Longfellow, hont d'inspiracion dab la soa françoneta per George Sand e, fin finala, brembat per ua carrèra parisenca e ua estacion deu Metropolitan (l'estacion Jasmin).

La soas òbras que hon amassadas devath lo títou Las Papilhòtas.

[Modificar] Vita

Jansemin que vadè praube d'ua mair serviciala e d'un pair sarto. Acassat deu seminari on comencè los sons estudis que vadè aprenedis peruquèr ; bèth temps arron, vadut famós mercés a las soa produccion literària, que hore tostemps associat dab aqueth estatut, com ua mena de Figarò occitan (per'mor d'aquò, la soa purmèra biografia anglofòna que porta com títol : Barber and Philanthropist). En 1818, qu'apitè a Agen, ua peruqueria en bèth començar a escríver vers en Lenga Nòsta. Que comencè a aquesir un certa fama en recitar lo son Charibari a l'escadença deu carnavau e, mei tard, en estar premiat per l'Ademia d'Agen per lo son poème Lo tres de mai, pèça de circonstància compausada a l'escadença de l'inauguracion de l'estatua deu Noste Enric a Nerac. Nodier que he la soa coneishença dens la soa botiga e que'u hiquè devath la soa empara literària en lo comparant dab Victòr Hugo e Lamartine. En 1834, la purmèra version de Las Papilhòtas (en referéncia au mestièr de peruquèr) que sortí en letras de mòtle entà conéisher hèra viste un succès internacionau. Aqueth succès que dè a Jansemin lo parat de traucar l'Occitània sancèra per declamar lo sons vers davant un public enlugarnat e esmavut. Aquestas camadas que'u mièn en çò deu famós critic literari Sainte-Beuve e a la quitas Tuilerias, en presència de l'emperaire. Las soas declamacions publicas que raportèn granas quatitats d'argent qui dè peus praubes. En 1852 l'Academia Francesa que'u premiè en lo bèth autrejar ua pension. Lo papa Pi IX que'u he chivalier de Sen Jorge mentre qui la Republiqua francesa que l'autregè lo grad de chivalier de la Legion d'aunor. La soa mort, en 1864, que ho lo parat de'u celebrar (e, dab eth, l'occitan ) tant a Agen com a París. L'estacion e la carrèra Jasmin e la soa gran estatua agenesa que'n testimónian enqüera uei lo dia.

[Modificar] Òbra

Las Papilhòtas que'ns bremban, a còps, tròç de l'istòria deu lor autor. Aquò qu'ei los cas, per exemple de Franz Listz e de la vila de Pau qui l' arrecevè hèra plan. Au costat d'òbras cortas com aquesta, que trovam taben pèças narrativas mei longas (tostemps en vers de segur) com L'Avugla de Castelculher dab lo son famós arrepic:

Las carrèras diurán flori,

tan bèla nòvia vai sortir;

diuràn florir, diuràn granar

tan bèla nòvia vai passar !

Au contra d'autas produccions contenporaneas e d'abans lo Felibrige, l'òbra de Jansemin que muisha ua reflexion per hargar ua lenga eslhevada sens per autan la copiar suber la lenga francèsa sostienguda. De Las Papilhòtas que podem destacar: L'Avugla de Castelculher (dab lo son reclam dens lo monde anglosaxon), La françoneta (adaptada per Sand), Los dus Bessons, Franz Liszt, La vila de Pau, Me cal morir, Lo Charivari e Lo tres de mai.

[Modificar] Bibliografia

• Jasmin, Jacques Boé. Las papillotes de Jacques Jasmin. Paris: Didot frères, 1860.

• Coleridge-Taylor, Samuel; Jasmin; Longfellow, Henry Wadsworth.The blind girl of Castél-Cuillé : cantata for soprano and baritone soli, chorus, and orchestra, op. 43. New York : Ewer, 1901.
• Jasmin, Jacques ; Longfellow, Henry Wadsworth ; Morton, Marguerite. The blind girl of Castel-Cuille. New York : E.S. Werner, 1892.
• François Pic ; Claire Torreilles. Jasmin : actes du colloque d'Agen, 9, 10 et 11 octobre 1998. Tolosa : Centre d'étude de la littérature occitane, 2002.
• Le Roy Ladurie, Emmanuel. La sorcière de Jasmin. Paris : Editions du Seuil, 1983.
• Nodier, Charles. Les papillotes du perruquier d'Agen. Paris : Techener, 1835.
• Smiles, Samuel. Jasmin: barber, poet, philanthropist. London: J. Murray, 1891.