Lutjegast
Uit Wikipedia, de vrije encyclopedie
Lutjegast is een dorp in het Westerkwartier in de provincie Groningen in Nederland. Het dorp behoort tot de gemeente Grootegast.
Inhoud |
[bewerk] Abel Tasman
Lutjegast is de geboorteplaats van de beroemde zeevaarder Abel Tasman, wiens geboortehuis echter niet meer bestaat. Wel herinneren een monument en een gedenksteen aan Lutjegasts beroemdste zoon, evenals een straatnaam in het dorp, namelijk de straat waar Abel Tasman zelf aan gewoond heeft.
[bewerk] Geschiedenis
Het oudste deel van Lutjegast is de Abel Tasmanweg, gelegen op een smalle zandrug. Aan deze zandrug dankt Lutjegast dan ook de naam: 'lutje' (luttel) betekent 'klein' en 'gast' betekent hier 'geest' (= zandgrond). Rond het jaar 1300 droeg het nog de half-Latijnse naam "Minorgast". Bij de Nederlands Hervormde kerk bevindt zich het hoogste punt, 2,50 meter boven NAP. Ter vergelijking van de hoogteverschillen rond Lutjegast: ten westen van de Wieren liggen de Mieden, de vroegere madelanden, op oude kaarten wordt een deel aangegeven als 'Hoge Meeden', terwijl ze beneden NAP liggen.
In oostelijke richting gaat de Abel Tasmanweg over in 'Westerzand' en 'Oosterzand'. Deze zandrug werd waarschijnlijk 2000 jaar voor Christus al bezocht door jagers, waarvan enkele vuistbijlen en een speerpunt zijn gevonden.
Aan de noordkant van de zandrug ruiste in oude tijden de zee want Lutjegast is ooit een kustdorp geweest. De wisselende waterstromen door de getijden werden overigens ook ingezet als wapen tegen het binnenvallende leger van de bisschop van Münster, met name toen de stad Groningen door deze 'Bommen Berend' werd bedreigd. Rond 1672 is beschreven hoe mede door deze creatieve dijkbehandeling tijdens het vloedgetij nog 74% van het Lutjegaster gebied onder water kwam te staan.
In de tijd van Abel Tasman was Lutjegast nog via een uitloper van de zeearm de Lauwers verbonden met open zee, de voormalige Lauwerszee (het huidige Lauwersmeergebied). Kenmerkend voor deze historie is het open landschap van dit deel van het noordelijk Westerkwartier waar de zee klei heeft afgezet. Terpdorpen kom je hier dus niet tegen: daar is de landaanwinning nog te jong voor.
Ten zuiden van de zandrug, tussen Lutjegast en Grootegast, ligt een kleinschalig coulissenlandschap, bestaande uit weidevogelgebieden met houtsingels. Het gebied kent afwisselend zandkoppen en veenafzettingen, met hier en daar klei-afzettingen. Plaatselijk is dit gebied sterk uitgeveend en er zijn nog veel petgaten te vinden.
Tot 1829 stond te Lutjegast de Rikkerdaborg.
[bewerk] Het dialect
Het Lutjegaster dialect, het Westerkwartiers, is duidelijk een grensgeval. Taalkundig zijn de invloeden van drie provincies merkbaar: het dialect is een variant van het Gronings, maar qua verstaanbaarheid lijkt het meer op het Drents; het accent en de grammatica klinken echter nogal Fries en dat is verklaarbaar uit het feit dat 100 jaar geleden nagenoeg heel Lutjegast nog Fries sprak. Lutjegast is een grensdorp en dat is ook nu nog te merken aan het aantal dorpsbewoners van Friese afkomst en de vele zakelijke en sociale contacten met Friesland.
[bewerk] Voorzieningen
Met de leefbaarheid in Lutjegast is het nog prima gesteld. Van de wieg tot het graf zijn de voorzieningen nog beschikbaar: frisse lucht, ruimte, kraamhulp, speelplaatsen, school, dorpshuis, museum, verenigingen, kerken, winkels, tuinen, park met dieren, sport, muziek, dorpsfeesten, dorpskranten, bouwgrond, woningen van jong tot bejaard, idem bewoners en tenslotte begraafplaatsen. Kortom, een levend dorp. Altijd is er de nodige beweging: een komen en gaan van mensen en dingen, beroering en gemeenschapszin.
Lutjegast moet niet worden verward met Lutjebroek in Noord-Holland.
| Gemeente Grootegast |  |
|---|---|
|
Dorpen: Doezum · Faan · Kornhorn · Lutjegast · Niekerk · Oldekerk · Opende · Sebaldeburen Gehuchten: Dorp · De Eest · Eekeburen · Eibersburen · Hilmahuis · De Jouwer · Kuzemer · Kuzemerbalk · Oosterzand · Peebos · De Snipperij · De Tenten · Topweer · De Uithorn · Westerzand · De Wieren |
|
