Gemma Frisius

Uit Wikipedia, de vrije encyclopedie

Gemma Frisius op een zeventiende eeuwse houtsnede door Esme de Boulonois

Gemma Frisius, ook wel Jemme Reinerszoon Frisius (Dokkum, 8 december 1508 – Leuven, 25 mei 1555) was een Nederlandse geograaf, wiskundige en arts.

Gemma Frisius werd geboren in Friesland in een arm gezin. Hij was in zijn jeugd kreupel, maar daar is hij op latere leeftijd van genezen. Hij studeerde aan de Katholieke Universiteit Leuven onder andere wiskunde en astronomie. Met die kennis op zak begon hij met het maken van wereldkaarten.

Samen met een lokale goudsmid maakte hij wereldbollen om zijn kaarten in een realistische vorm weer te geven. Ook verbeterende hij de atlas van Apiatus. Hij maakte veel astronomische instrumenten om bijvoorbeeld de lengtegraad te meten. Zijn ideeën schreef hij in boeken met vele illustraties. Uit deze ideeën zijn later vele ontdekkingen gedaan, zoals ook onze ontdekking van de camera obscura. Frisius was een van de eersten die de werking van zo'n camera op papier heeft gezet. In zijn werk gaf hij ook aanwijzingen hoe de lezer zelf astronomische instrumenten kon bouwen.

[bewerk] Lengtegraadbepaling

In 1530 publiceerde Frisius zijn werk 'De principiis astronomiae et cosmographiae' over de grondbeginselen van de astronomie en kosmografie. Hierin opperde hij voor het eerst het gebruik van een draagbaar uurwerk voor de bepaling van de lengtegraad op zee. ^[1] ^[2] ^[3] Onder zijn leerlingen bevonden zich Gerardus Mercator, die later zijn medewerker werd, Johannes Stadius, en John Dee. Toen Frisius hoogleraar in Leuven was heeft ook Karel V wiskundeonderwijs van hem gekregen.

Op de maan is een krater naar Frisius genoemd. De Katholieke Universiteit Leuven heeft een risicokapitaalfonds naar de wetenschapper vernoemd.

[bewerk] Bronnen

^ N. Ottema, Geschiedenis van de uurwerkmakerskunst in Friesland (Leeuwarden/Assen 1948)
^ H. Terpstra, Friesche Sterrekonst ((Franeker 1981)
^ E. Fraiture, Uurwerkmakers en uurwerkmakersnijverheid in Vlaanderen (Leuven 2002)