Conjunctivus
Uit Wikipedia, de vrije encyclopedie
De conjunctivus is een tak uit onder andere de Latijnse grammatica. Meer informatie over de conjunctivus is te vinden op de pagina werkwoord. In dit artikel zal de betekenis van de conjunctivus in het Latijn behandeld worden.
Inhoud |
[bewerk] De Conjunctivus
In het Latijn vijf modi (wijzen):
- Infinitivus (onbepaalde wijs) - amare, beminnen
- Indicativus (aantonende wijs) - amo, ik bemin
- Imperativus (gebiedende wijs) - ama!, bemin!
- Conjunctivus (aanvoegende wijs) - amem, moge ik beminnen!
- Participuim (deelwoord) - amatus, bemind zijnde / amans, beminnend
De conjunctivus is de typische wijs voor onder andere: aarzelingen, vervulbare wensen, onvervulbare wensen, mogelijkheden, aansporingen en vriendelijke bevelen. De conjunctivus komt voor in de hoofdzin en de bijzin.
[bewerk] Vorming
De vorming van de conjunctivus is als volgt:
NB: de actieve uitgangen zijn gelijk aan die van de indicativus imperfectum activum (-m/-o, -s, -t, -mus, -tis, -nt).
NB II: de passieve uitgangen zijn gelijk aan die van de indicativus praesens passivum (-(o)r, -ris, -tur, -mur, -mini, -ntur).
[bewerk] Conjunctivus praesens
Bij de stammen op een -a: praesensstam zonder -a + e + uitgang
Bij de stammen op een -e: praesensstam + a + uitgang
Bij de stammen op een -i: praesensstam + a + uitgang
Bij de stammen op een medeklinker, consonant: praesensstam + a + uitgang
Bij de gemengde stammen: praesensstam + a + uitgang
[bewerk] Conjunctivus imperfectum
Praesensinfinitivus + uitgang
[bewerk] Conjunctivus perfectum
Actief: perfectumstam + -eri + uitgang
Passief: (supinumstam+geslachtsuitgang) + conjunctivus praesens van 'esse' (sim, sis...)
[bewerk] Conjunctivus plusquamperfectum
Actief: perfectuminfinitivus + uitgang
Passief: (supinumstam+geslachtsuitgang) + conjunctivus imperfectum van 'esse' (essem, esses...)
[bewerk] Conjunctivus futurum
De conjunctivus futurum simplex en de conjunctivus futurum exactum bestaan niet.
[bewerk] De Conjunctivus in de Hoofdzin
In de hoofdzin kan een conjunctivus doorgaans de volgende zaken weergeven.
[bewerk] Vervulbare wens (Cupitativus)
Een vervulbare wens, wordt weergegeven door een conjunctivus praesens
Vertaling (bij 'zijn'): Moge ik zijn
sim
[bewerk] Onvervulbare wens (irrealis)
Een onvervulbare wens, wordt weergegeven door een conjunctivus imperfectum voor het heden of een conjunctivus plusquamperfectum voor het verleden.
Vertaling (bij esse, 'zijn'): Was ik maar (impf.) / was ik maar geweest (plqpf.)
utinam essem (impf.), utinam fuissem (plqpf.)
[bewerk] Aansporing (adhortativus)
Een aansporing, komt voor in de eerste persoon enkelvoud of meervoud conjunctivus praesens, wordt vertaald met 'laat/laten ik/wij ...'
Filium hortor ut libros Ciceronis legat: Laat ik mijn zoon aansporen om de boeken van Cicero te lezen
[bewerk] Beleefdheidsgebod (jussivus)
Een beleefdheidsgebod, wordt weergegeven door een conjunctivus praesens, vertaling is vrij
audias! : Luister toch!
NB: Soms komt voor een jussivus de imperativusvorm 'fac'/'facite' te staan.
Bv: fac audiat = zorg dat (fac) hij luistert (audiat).
[bewerk] Twijfel (dubitativus)
Een twijfel, betekenis is hetzelfde als een indicativus, kan weergegeven worden door elke soort conjunctivus, vaak vertalen met het werkwoord 'zouden'
audiat? : Zou hij luisteren? / Luistert hij?
[bewerk] Mogelijkheid (potentialis)
Een mogelijkheid, weergegeven door een conjunctivus praesens of perfectum, vertalen met 'zou ...'
velisne mecum ambulare ad circum, domine?: Zoudt u met mij naar de renbaan willen wandelen, heer?
[bewerk] Na voegwoorden
Bijvoorbeeld het voegwoord quamquam: 'hoewel, ofschoon' wordt in de dichtkunst meestal gevolgd door een conjunctivus.
Quamvis sint sub aqua, sub aqua maledicere temptant - Ovidius
[bewerk] Beleefdheidsverbod (prohibitivus)
Beleefdheidsverbod, vorming: ne + conjunctivus praesens/perfectum.
Vertaling is vrij, maar iets beleefder dan een imperativus
Ne lacrimaveris: Huil (maar) niet
[bewerk] Conjunctivus in de bijzin
Een conjunctivus in de bijzin heeft meestal dezelfde betekenis als de indicativus, het gebruik verschilt alleen.
[bewerk] In de bijzin, ingeleid door een van deze vier woorden: ut, ne, dum of cum.
Ut: om te, opdat (niet verwarren met omdat!!), zodat, met de bedoeling dat, met als gevolg dat
Ne: om niet te, opdat niet, om te voorkomen dat (als dit woord voor 'vrezen' komt, is de betekenis hetzelfde als die van 'ut')
Cum: toen, nadat, omdat, hoewel
Dum: totdat, terwijl
Voorbeeld: servum mitto in forum ut vinum comparet
Ik zend mijn slaaf naar het marktplein om wijn te kopen/opdat hij wijn koopt
[bewerk] In de bijzin, in een indirecte vraag:
Ik weet niet waarom mijn vrouw mij verlaten heeft
Nescio quare uxor me reliquerit
Ik vraag haar waarom zij mij verlaten heeft
Eam rogo quare me reliquerit
Ik weet niet wat ik gedaan heb
Nescio quid fecerim
[bewerk] Onregelmatige werkwoorden: conjunctivus praesens
Er bestaan in het Latijn enkele onregelmatige werkwoorden, waarvan de conjunctivus praesens onregelmatig is. Hieronder staan ze.
Esse (zijn): Sim, sis... etc.
Velle (willen): Velim, velis.. etc.
Nolle (niet willen): Nolim, nolis... etc.
Malle (liever willen): Malim, malis... etc.
Ire (gaan): Eam, eas... etc.
