Sonnetta
Úr Wikipediu, frjálsa alfræðiritinu
Sonnetta er ítalskur bragarháttur sem var mótaður á 13. öld. Stundum hefur sonnettan verið kölluð sónháttur eða sónhenda á íslensku.
Sonnettan er fjórtán ljóðlínur sem hver um sig er oftast fimm jambar. Ítalska sonnettan, sem kennd er við Petrarca, er í tveimur hlutum. Fyrri hlutinn er átthenda (eða tvær ferhendur), þar sem saman ríma fyrsta, fjórða, fimmta og áttunda lína, og með öðru rími önnur, þriðja, sjötta og sjöunda lína; eða eins og þetta er einatt táknað: abba, abba. Síðari hlutinn er sexhenda (eða tvær þríhendur), og þar ríma saman fyrsta og fjórða lína, önnur og fimmta, og þriðja og sjötta lína, eða: cde, cde. Þó getur rímröð sexhendunnar verið með öðru móti, t.d.: ccd, eed. Í Ítölsku sonnettunni kemur einatt amfíbrakki í stað síðasta jamba línunnar, sem þá verður kvenlína, og hrynjandin eins og:
Þau Jón /og Gunn-/ a gift-/ a sig / á morgun.
vS------/vS------/vS------/vS------/vSv/
En bæði á íslensku og öðrum málum er allur gangur á því. Fyrsta íslenska Petrarca-sonnettan, og um leið sú frægasta, er ljóð Jónasar Hallgrímssonar:
Ég bið að heilsa Nú andar suðrið sæla vindum þýðum, á sjónum allar bárur smáar rísa og flykkjast heim að fögru landi Ísa, að fósturjarðar minnar strönd og hlíðum. Ó! heilsið öllum heima rómi blíðum um hæð og sund í drottins ást og friði; kyssi þið, bárur! bát á fiskimiði, blási þið, vindar! hlýtt á kinnum fríðum. Vorboðinn ljúfi! fuglinn trúr sem fer með fjaðrabliki háa vegaleysu í sumardal að kveða kvæðin þín! Heilsaðu einkum ef að fyrir ber engil með húfu og rauðan skúf, í peysu; þröstur minn góður! það er stúlkan mín.
Í átthendunni víkur Jónas frá ítalska forminu með því að ríma: abba, acca, rísa, ísa, hlíðum, blíðum, friði, miði, fríðum.
