خاورمیانه
از ویکیپدیا، دانشنامهٔ آزاد.
 |
در متن این مقاله از هیچ منبع و ماخذی نام برده نشدهاست. شما میتوانید با افزودن منابع بر طبق اصول اثباتپذیری و شیوهنامهٔ ارجاع به منابع، به ویکیپدیا کمک کنید. مطالب بیمنبع احتمالاً در آینده حذف خواهند شد. |
خاورمیانه منطقهای است که سرزمینهای میان دریای مدیترانه و خلیج فارس را شامل میشود. خاورمیانه بخشی از آفریقا-اوراسیا یا به طور خاص آسیا شمرده میشود و در بعضی موارد جزئی از آفریقای شمالی را در برمیگیرد. این ناحیه گروههای فرهنگی و نژادی گوناگونی از قبیل فرهنگهای ایرانی، عربی، بربرها، ترکی، کردی، اسرائیلی و آسوری را در خود جای دادهاست. زبانهای اصلی این منطقه عبارت است از فارسی، عربی، ترکی، کردی، عبری و آسوری.
بسیاری از تعریفهای «خاورمیانه» - چه در کتابهای مرجع و چه در اصطلاح عامیانه - آن را ناحیهای در جنوب غربی آسیا و دربرگیرندهٔ کشورهای بین ایران و مصر معرفی میکنند. با اینکه بخش بیشتر کشور مصر (به جز صحرای سینا) در آفریقای شمالی واقع شده ولی آن را جزو «خاور میانه» میدانند. کشورهای شمال آفریقا از قبیل لیبی، تونس و مراکش بر خلاف خاورمیانه، در رسانههای عمومی کشورهای آفریقای شمالی خوانده میشوند.
فهرست مندرجات |
[ویرایش] تاریخ
خاورمیانه از نخستین خاستگاههای تمدن جهان بودهاست. بسیاری از باورها و آیینهای جهان از اینجا برخاستهاند، نخستین یافتههای آدمی در اینجا بوده، و نخستین قانونهای جهان در اینجا نوشته شدهاست.
خاورمیانه از میانه قرن بیستم، مرکز توجه جهانی و شاید حساسترین منطقه جهان از نظر استراتژیکی، اقتصادی، سیاسی و فرهنگی بودهاست. این منطقه دارای بزرگترین منابع نفت و مکان کشمکشهای دراز مدت اعراب و اسرائیل است. خاورمیانه زادگاه ادیان مهمی چون دین زرتشتی، یهودیت، مسیحیت و اسلام است.
[ویرایش] مرزها
اصطلاح خاورمیانه شناسندهٔ منطقهای فرهنگی است، در نتیجه مرز مشخصی برای آن وجود ندارد. به طور کلی کشورهای این منطقه عبارتاند از: اردن، امارات متحده عربی، ایران، بحرین، ترکیه، سوریه، عراق، عربستان سعودی، عمان، قطر، کویت، لبنان، مصر، یمن و کشور اسرائیل و سرزمینهای خودگردان فلسطینی که دربرگیرندهٔ کرانه باختری رود اردن و نوار غزه است.
کشورهای غربی این منطقه (الجزایر، تونس، لیبی و مراکش) به دلیل وابستگی شدید تاریخی و فرهنگی بیشتر بخشی از خاورمیانه شمرده میشوند. سودان نیزیکی از این کشورها به شمار میآید. کشورهای آفریقایی موریتانی و سومالی نیز پیوندهایی با خاورمیانه دارند. ترکیه و قبرس که از نظر جغرافیایی درون و یا نزدیک این منطقه هستند، خود را بخشی از اروپا میدانند. ایران را مرز شرقی خاورمیانه میانگارند، البته گاهی افغانستان را نیزاز کشورهای این بخش بندی به شمار میآورند.
[ویرایش] اروپامحوری
برخی افراد از واژه خاورمیانه بدلیل اروپامحوری بودن آن انتقاد میکنند. این منطقه تنها از دید اروپای غربی، در مشرق واقع شده در حالیکه همین منطقه برای یک هندی منطقهای غربی و برای یک روسی در جنوب واقع شدهاست.
واژهٔ «میانه» نیز بدلیل برداشتهای مختلف باعث سردرگمیهایی شدهاست. قبل از جنگ جهانی اول اصطلاح خاورنزدیک در انگلیسی به مناطق بالکان و امپراتوری عثمانی اطلاق میشد در حالیکه اصطلاح خاورمیانه شامل سرزمینهای ایران، افغانستان، آسیای مرکزی، ترکستان و قفقاز بود. همچنین اصطلاح خاوردور به کشورهای شرق آسیا نظیر چین، ژاپن، دو کره، هنگکنگ، تایوان و غیره اطلاق میشد.
با نابودی امپراتوری عثمانی در سال ۱۹۱۸(۱۲۹۷ه.خ)، دیگر اصطلاح خاورنزدیک کاربرد زیادی نداشت و این در حالی بود که اصطلاح خاورمیانه به کشورهای تازه بنیاد جهان اسلام اطلاق شد. با اینحال استفاده از اصطلاح خاورنردیک توسط برخی رشتههای دانشگاهی نظیر باستانشناسی و تاریخ کهن زنده شد. (مراجعه کنید به خاورنزدیک باستان). خلاصه اینکه اصلاح خاورمیانه آنگاه باب شد که بخشهای انگلیسی و فرانسوی زبان از آن استفاده کردند. زبان فارسی نیز در دهههای گذشته همین اصطلاح اروپامحور را بیچونوچرا و بدون در نظر گرفتن دیدگاه خود در این باره که اصطلاح «آسیای باختری» را برای این مفهوم مناسبتر میسازد به بطور مستقیم از فرانسوی و انگلیسی کپی کردهاست.
[ویرایش] معانی متفاوت
در دیگر زبانهای جهان اصطلاحات مشابهی به خاورنزدیک و خاورمیانه وجود دارند ولی به دلیل اینکه این اصطلاح، نسبی است، معنای آن در هر کدام از این زبانها به طور کلی با معنای فارسی یا انگلیسی آن فرق دارد. برای نمونه نگاه کنید به: نوشتار خاور نزدیک در ویکیپدیای فرانسوی, نوشتار خاورمیانه به فرانسوی, و نوشتار خاور نزدیک به آلمانی.
[ویرایش] اصطلاحات مشابه
ابهام اصطلاح خاورمیانه به شیوههای مختلف مفید بودهاست زیرا میتوان آن را در اوضاع متغیر سیاسی و فرهنگی استفاده کرد. ابهام این اصطلاح باعث آزار بعضی جغرافیدانها که سعی کردهاند اصطلاح آسیای جنوبغربی را به جای آن بنشانند شدهاست. اصطلاحات دیگر عبارتاند از: آسیای غربی که کشور هند آن را به طور رسمی برگزیده، جهان عرب که گاهی اوقات استفاده میشود ولی باعث استثنای اسرائیلیها و ایرانیها میشود و بالاخره (MENA) «خاورمیانه-شمال آفریقا» که گاهی اوقات برای دربرگرفتن نواحی بین مراکش و ایران استفاده میشود. اصطلاح دیگری به نام خاورمیانه بزرگ(تر) نیز استفاده میشود که به خاطر ابهام زیادش کمتر مورد توجه قرار میگیرد. این اصطلاح میتواند شامل آفریقای شمالی و ترکیه در غرب تا پاکستان و افغانستان در شرق باشد.
[ویرایش] جغرافیا
مراجعه کنید به جغرافیای آسیا
[ویرایش] نواحی خاورمیانه
- قفقاز - گرجستان، آذربایجان، ارمنستان
- فلات ایران
- آناتولی - ترکیه
- دریای مدیترانه - قبرس
- شبه جزیره عربستان، نگاه کنید به: حاشیه خلیج فارس - عربستان سعودی، قطر، امارات متحده عربی، عمان، عراق، بحرین، یمن
- خاور - اسرائیل، اردن، سوریه، لبنان، فلسطین، شبه جزیره سینا
[ویرایش] پیوند به بیرون
| مناطق جهان | |
| آفریقا: | مرکز آفریقا | آفریقای شرقی | دریاچههای بزرگ آفریقا | شمال آفریقا | آفریقای شمال غربی | آفریقای شمالشرقی | ساحل صحرا | جنوب آفریقا | آفریقای سیاه | آفریقای غربی |
| آمریکا: | مناطق کوه آند | جزایر کارائیب | آمریکای مرکزی | دریاچههای بزرگ آمریکا | جلگههای بزرگ آمریکا | آمریکای لاتین | مخروط جنوبی |
| آسیا: | آسیای مرکزی | آسیای شرقی | هند شرقی | خاور دور | شبه قاره هند | آسیای جنوبی | آسیای شمالی | آسیای جنوبشرقی | آسیای جنوبغربی (خاورمیانه، خاور، آناتولی، شبه جزیره عربستان) |
| اروپا: | بالکان | شبهجزیره ایبری | لاپلند | ژوتلند | منطقه بالتیک | بنلوکس | جزایر بریتانیا | اروپای مرکزی | اروپای شرقی | اروپای شمالی | اسکاندیناوی | اروپای جنوبی | اروپای غربی |
| مناطق دیگر: | اوراسیا: قفقاز | اقیانوسیه: استرالزی | ملانزی | پولینزی | جزایر الوتی | کناره اقیانوس آرام | قطبی: شمالگان | جنوبگان |
