بافت تاریخی بروجرد

از ویکی‌پدیا، دانشنامهٔ آزاد.

مسجد جامع بروجرد قرن سوم ه. در بافت تاریخی بروجرد

بافت تاریخی بروجرد به محدوده ای از مناطق مرکزی شهر بروجرد گفته می شود که هسته قدیمی این شهر را تشکیل می دهند. در سالهای اخیر، مطالعه و حفاظت از بناهای ارزشمند این بافت مورد توجه سازمانهای مرتبط قرار گرفته است. بیشتر آثار موجود در این منطقه مربوط به دوره قاجار و قبل از آن هستند و برخی مسجدها و خانه های اعیانی آن از ارزش گردشگری و تاریخی زیادی برخوردارند.

[ویرایش] پیشینه

با توجه به قدمت تاریخی و وجود بناها و ساختمانهای قدیمی قابل توجه، بافت قدیم بروجرد به عنوان یک طرح ویژه مورد توجه سازمان میراث فرهنگی قرار گرفت و کار مطالعاتی آن از سال ۱۳۸۵ آغاز شد. به همین منظور با اختصاص ردیفی در بودجه ملّی، مطالعات اوليه و مستند‌سازی این بافت آغاز شد. دراين راستا با ایجاد پایگاه بافت تاریخی بروجرد، شهرداری بروجرد، سازمان مسكن و شهرسازی استان لرستان و اداره كل ميراث فرهنگی، گردشگری و صنايع دستی لرستان، طرح مشترکی را برای مطالعه و بررسی بافت تاريخی این شهر آغاز کردند که هدف آن شناسائی حدود بافت تاریخی، بناها و گذرهای موجود و زمینه سازی برای حفاظت از آن بوده است ^[۱]. "پایگاه بافت تاریخی بروجرد" مشتمل بر گروهی از کارشناسان میراث فرهنگی است و زیرمجموعه اداره میراث فرهنگی این شهر است.

[ویرایش] محدوده

بافت تاريخی بروجرد، مجموعه ای بالغ بر ۲۸۰ هكتار از مناطق مرکز و شرق اين شهر را شامل می شود که امروزه بیشتر در محدوده خیابانهای جعفری، صفا، شهدا و بحرالعلوم قرار گرفته اند. این بافت تقریباً شامل حدود تقریبی شهر بروجرد در سال ۱۸۵۰ میلادی (‪۱۲۲۸‬ هجری شمسی) است که بر اساس نقشه ای که در آن سال توسط ارتش روسیه از این شهر تهیه شده تعریف شده است. بافت تاريخی بروجرد چهار محله یا کوی داشته است: دودانگه، صوفيان، يخچال و رازان. دودانگه محله اصلی و مركز تجاری و اقتصادی اين بافت به شمار می‌رود ^[۲]. هر محله نيز دارای مركزی است كه خود هسته‌های ديگری را شامل مي‌شوند.

[ویرایش] تک بناها

بناهای تاریخی قابل توجهی مانند امام زاده جعفر، مسجد جامع بروجرد و مسجد سلطانی در این بافت قرار گرفته اند که قدمت برخی از آنها به بیش از هزار سال می رسد. بازار قدیمی بروجرد و چندین کاروانسرای تاریخی نیز در همین منطقه قرار گرفته اند. بیش از ۲۰۰ خانه تاريخی در این بافت قرار گرفته که برخی از آنها از معماری جالب توجهی برخوردار هستند. خانه بیرجندی، خانه طباطبایی و خانه افتخارالاسلام از این گروهند. برخی بناهای جالب توجه در بافت قدیمی بروجرد عبارت‌اند از:

مسجد رنگینه از دوره زندیان
مسجد قلعه از دوره قاجار
امامزاده قاسم
خانه مصری

[ویرایش] تهدیدها

زمین لرزه، بارش باران وبرف، و نیز فرسودگی، سه عامل طبیعی هستند که بافت قدیمی این شهر را تهدید می کنند. قلعه قدیمی شهر که محدوده بافت تاریخی بروجرد بوده در اثر گسترش محدوده شهر به کلی نابود شده است و امروزه اثری از آن برجای نمانده است.

تخریب خانه ای تاریخی در زمین لرزه سال ۸۵

زمین لرزه سال هشتاد و پنج، موجب تخریب سی و نه اثر تاریخی بروجرد شد که بیشتر آنها در محدوده همین بافت تاریخی قرار داشتند ^[۳]. همچنین با توجه به تعداد زیاد خانه ها و آثار تاریخی در این بافت، سازمانهای مربوطه امکان خریداری و یا نگه داری مناسب از همه آنها را ندارند. برخی مالکان خصوصی سودجو نیز تمایل به تخریب خانه های قدیمی خود و ایجاد مجتمع های مسکونی جدید دارند. گرمابه گلستان در بازار بروجرد که قدمت آن به دوران صفوی می رسید نیز به همین ترتیب توسط سودجویان تخریب شده است.