Metel
Oddi ar Wicipedia
Metel yw un fath o elfen gyda phriodweddau penodol. Maent yn elfennau gydag egnïon ïoneiddiad isel, sy'n eu galluogi i ffurfio catïonau yn hawdd ac yn arwain at fath o fondio a elwir yn fondio metelig. Oherwydd y bondio yn yr elfennau hyn, mae ganddynt briodweddau cyffelyb a nodweddiadol. Er bo anfetelau yn bresennol mewn canranau uwch ar y ddaear, mae dros hanner yr elfennau naturiol yn fetelau. Ar y tabl cyfnodol mae'r metelau ar y chwith gyda llinell igam-ogam yn eu gwahanu'r o'r anfetelau. Mae'r llinell yn rhedeg o foron i boloniwm, gyda'r elfennau o amgylch y llinell yn lled-fetelau.
[golygu] Priodweddau ffisegol
Mae'r metelau yn solidau sgleiniog o dan amodau safonol. Mercwri yw'r unig un nad yw'n solid, gan ei fod yn hylif trwm yn ei gyflwr safonol. Mae'r mwyafrif yn arianaidd o ran eu lliw, ond mae gan rhai ohonynt lliwiau whahanol gyda lliwiau copr ac aur mor nodweddiadol nes bo enw'r metelau yn dod yn enw'r lliw. Maent hefyd yn:
- Dargludyddion trydanol gyda chopr ac aur ymysg y dargludyddion gorau.
- Dargludyddion thermol
- Deunyddiau hydrin, sy'n meddwl bod modd eu ffurfio mewn i siapau penodol trwy eu morthwylio.
- Deunyddiau hydwyth, sy'n meddwl ei fod yn hawdd i'w tynnu i wifrau.
[golygu] Priodweddau cemegol
Mae metelau yn colli electronau yn hawdd i ffurfio catïonau, felly maent yn adweithio gydag anfetelau i ffurfio cyfansoddion ïonig. Maent yn ffurfio ocsidau basig trwy adweithio gydag ocsigen.
[golygu] Bondio yn yr elfen
Tarddiad y bondio mewn metelau yw eu hegnïon ïoneiddiad isel. Yn yr elfen mae'r atomau yn colli eu helectronau allanol i ffurfio dellten o gatïonau. Mae'r electronau allanol yn ffurfio môr o electronau dadleoledig sy'n rhydd i symud o amgylch yr ïonau positif. Mae hwn yn arwain at sglein a dargludedd yr elfennau. Nid yw'r gymoedd yn gyfeiriadol, felly mae modd newid eu siapau yn hawdd sy'n eu gwneud yn hydrin a hydwyth.
Ar lefel fwy dwfn gellid ddisgrifio metel yn nhermau'r lefelau egni ar gyfer yr electronau dadleoledig. Maent yn ffurfio bandiau o lefelau egni, gyda'r band falens a'r band dargludiad yn or-gyfwrdd. Mae'r broses yn alluogi'r electronau falens i gael eu trosglwyddo i'r band dargludiad lle gellynt symud. Mae'r ddiffiniad hon yn agor y bosibilrwydd o fetelau nad ydynt yn elfennau neu cymysgedd o metelau elfennol (aloi). Mae rhai polimerau organig sydd yn cynnwys electronau dadleoledig yn dangos priodweddau metel a gelwir y rhain yn metelau organig.
