Huák-guók
Lài-nguòng: Wikipedia
 |
|
| Guók-gì |
 |
| Guók-hŭi |
 |
| Liāng-dô̤ | Săk-kuŏ-cà̤ (Cūng-tūng) |
| Siū-dŭ | Bă-là̤ |
| Guăng-huŏng ngṳ̄-ngiòng | Huák-ngṳ̄ |
| Miêng-cék | 674,843 km² |
| Ìng-kēu | 63,587,700 (2006) |
| GDP | $1.830 chiĕng-é (2005) |
| Ìng-gĭng GDP | $29,316 (2005) |
Huák-guók (Huák-ngṳ̄: France), ciòng-chĭng Huák-làng-să̤ Gê̤ṳng-huò-guók (République Française; IPA: [ʁepyblik fʁɑ̃sɛz]) sê Ĕu-ciŭ gì siŏh bĭh guók-gă, dṳ̀ lāu Ĕu-ciŭ buōng-tū ī-nguôi, Huák-guók găh Dâi-iòng-ciŭ, Hĭ-ciŭ, Mī-ciŭ dēng ciŭ gó ô liāng-tū. Buōng-tū ī-nguôi gì liāng-tū giéu la̤ "hāi nguôi liāng-tū".
Huák-guók sê sié-gái siông céng-dê gĭng-cá̤ ùng-huá siŏng-dŏng huák-dăk gì guók-gă cĭ-ék.
Mŭk-luŏh |
[Siŭ-gāi] Dê-lī
Huák-guók buōng-tū găh Ĕu-ciŭ să̤ buô, báe̤k méng gâe̤ng Bī-lé-sì, Lù-sĕng-bō̤ siŏng ciék, dĕ̤ng buô gâe̤ng Dáik-guók, Sôi-sê̤ṳ, É-dâi-lé siŏng kiâng, dĕ̤ng-nàng ô Dê-dṳ̆ng-hāi, să̤-nàng guók-géng siông ô Ăng-dô̤-ī gâe̤ng Să̤-băng-ngà lâng bĭh guók-gă, să̤ méng sê Dâi-să̤-iòng, să̤-báe̤k gák lă̤ Ĭng-guók Hāi-hiĕk gâe̤ng Ĭng-guók dó̤i sióng, téng dê-dù gā̤-dēng lié káng Huák-guók buōng-tū hìng-sék chiông 6 dèu biĕng gì huŏng-hìng.
[Siŭ-gāi] Lĭk-sṳ̄
Huák-guók-nè̤ng sê gū-cā Gŏ̤-lù-nè̤ng gì hâiu-iô, sê Kāi-ī-dĕk-nè̤ng gì siŏh ciĕ-puái. Gŏ̤-lù ké̤ṳk Lò̤-mā Dá̤-guók miĕk-uòng hâiu, Gŏ̤-lù kăi-sṳ̄ ciék-sêu Lò̤-mā ùng-huá, tŭng-hèng Lă-dĭng-ngṳ̄. Gĭng-dáng gì Huák-ngṳ̄ cêu sê téng Lă-dĭng-ngṳ̄ iēng-huá lì gì.
Diŏh 1789 nièng Huák-guók Dâi-gáik-mêng huák-sĕng ī-sèng, Huák-guók ék-dĭk sê gŭng-ciō-cié. Huák-guók Dâi-gáik-mêng ké̤ṳk nêng-ùi sê ìng-lôi lĭk-sṳ̄ siông dô̤i-gá có̤i chāng-liĕk gì gáik-mêng, ô cĭng sâ̤ nè̤ng ké̤ṳk tài sī. 1799 nièng, Nā-pó̤-lùng Bŏ̤-nā-bă kăi-sṳ̄ tūng-dê Huák-guók, gĭng-guó gŭng-sê̤ṳ kuák-diŏng, gióng-lĭk lāu siŏh ciáh dá̤-guók. Cĭ hâiu diŏh 19 sié-gī, Huák-guók bô gĭng-lĭk lāu iā sâ̤ céng-biéng.
Huák-guók báik-cèng ô cêng sâ̤ hāi nguôi sĭk-mìng-dê, bău-guák Éng-dô-ciĕ-ná dê-kṳ̆ (chiông Uŏk-nàng dēng-dēng).
Ék Ciéng gâe̤ng Nê Ciéng, Huák-guók dŭ sê có̤i-hâiu gì ciéng-iàng-guók. Nê Ciéng giék-sók hâiu, Huák-guók sìng-ùi Lièng-hăk-guók 5 ciáh siòng-êng-lī-sê̤ṳ-guók cĭ ék.
[Siŭ-gāi] Ùng-huá
[Siŭ-gāi] Gióng-dé̤ṳk
[Siŭ-gāi] Ùng-hŏk
Huák-guók ùng-hŏk gì nguòng-tàu â̤-sāi dŭi-sùi gáu Dṳ̆ng Sié-gī. Lĭk-sṳ̄ siông dék dê̤ṳng-iéu gì cáuk-gă sê Lá-báik-lài (François Rabelais), ĭ dék chók-miàng gì cáuk-pīng sê «Gê̤ṳ-ìng Diông» (Gargantua and Pantagruel), hiêng-dâi Huák-ngṳ̄ ô cêng sâ̤ sìng-hông dŭ sê téng ĭ gì cáuk-pīng diē-sié gié-sìng lì gì.
Găk 18 gâe̤ng 19 sié-gī, Huák-guók gì ùng-hŏk ngiê-sŭk huák-diēng gáu dék gèng gì cūi-bìng. 18 sié-gī ô Hò̤-lō̤-tái (Voltaire), Dáik-nà̤ Dĭ-dáik-lò̤ (Denis Diderot) gâe̤ng Niông-Ngā-gáuk Lù-sĕ̤ (Jean-Jacques Rousseau). 19 sié-gī ô Mì-káik-dŏ̤ Ṳ̄-guō (Victor Hugo), Dâi Dŭ-mā (Alexandre Dumas, père), ké̤ṳk hâiu-dô̤i-nè̤ng làu giâ cêng sâ̤ iŭ-séu gì ùng-hŏk cáuk-pīng, chiông «Săng ciáh Huōi-ché̤ṳng-chiū» (Les Trois Mousquetaires), «Gĭ-dók-săng Báik-ciók» (Le Comte de Monte-Cristo), «Hāi-dā̤ Lâng-uâng Lī »(Vingt mille lieues sous les mers), «Bă-là̤ Séng-mū-iêng» (Notre-Dame de Paris), dēng-dēng.
