Manx

Us der alemannische Wikipedia, der freie Dialäkt-Enzyklopedy

Manx
Gsproche i:	Isle of Man
Sprecher:	19000 als Zwitsproch, 8 als Muettersproch
Linguistischi Klassifikation:	Indogermanisch Keltisch Inselkeltisch Goidelisch Manx
Unterteilige:	{{{Unterteilige}}}
Offizieller Status
Amtssproch i:
Sprochchürzel
ISO 639-1:
ISO 639-2:
SIL:

Manx (Gaelg oder Gailck) isch Ä Cheltischi Schprôch wo uf dr Isle of Man gschprôche wôre isch un nô zumene gwisse grad gschprôche wird. Manx ghört zu de Goidelischi Schprôche.

[ändere] Gschicht

Manx hät sich im 5te Jôhrhundert usem Altirischi entwiggelt un isch in sinere gschicht schtark vo de Skandinavischi Schprôche beynflusst wôre. Langi Zit hät sich Manx praktische übrhaupt nüt vum Irisch-Gälisch unterschyde, als abr im 18te Jôhrhundert dr Niedergang vum Manx ygsetzt hät isch Manx scho Ä eigni Schprôch gsi. Zu dere Zit hät 'd ganz bevölkrig vur Isle of Man Manx gschprôche, allerdings hät Grossbritannien 'd Schprôch nôch synere annektion vur Insel unterdrüggt. 1899 isch Yn Cheshaght Ghailckagh gründet wôre, des hät allerdings au nümme viel gnützt; 1946 hän sä numme nô 20 Muetterschprôchler chönne usfindig mache. 1974 isch Ned Maddrell, dr letschti Muetterschprôchler vo Manx gschtorbe, vorher hät er aber nô syn wisse an 'd näggschti Generation chönne wyterghä.

[ändere] Manx Hüt

Au nôchem dot vo Ned Maddrell isch Manx weiter pflegt wôre un sit 1992 git s au Schuele wo mer Manx cha lerne. 1991 hät s numme 634 Manx Schprecher ghä, 2004 sin s ugfähr 19.000 ('d Isle of Man hät Ä Bevölkrig vo 80.000), 8 vo denne Muetterschprôchler.

[ändere] Bsunderheite un Literatur

Manx unterscheidet sich nüt arg vo de andri Gälischi Schprôche, Irisch un Schottisch. Ä bsunders Merkmahl isch allerdings dass Manx nüt in dr Irischi Schrifttradition schtôht, sundern mitenere Änglischi Orthografie un Schrybig. 'D erschti texscht uf Manx schtammet usem 17te Jôhrhundert; 'd Literatur beschtôht vorallem us Chirchlichi Texscht un traditionäli Erzählunge.

[ändere] Byschpil

Manx	Alemannisch	Ähnlichschter Irish-Gälisch odr Schottisch-Gälischer Begriff
Moghrey mie	Morn	Maidain mhath (SCO)
Fastyr mie	Guet Ôbend	Feasgar math (SCO)
Slane lhiu	Adieu	Slán leat (IRL)
Gura mie ayd	Mersi	Go raibh maith agat (IRL)
baatey	Boot	bata (SCO)
barroose	Bus	bus (IRL & SCO)
blaa	Blume	blath (IRL)
booa	Chuh	bó (IRL)
cabbyl	Ross	capall (SCO)
cashtal	Burg	caisleán (IRL)
creg	Schty	creag (SCO)
eeast	Fisch	iasc (IRL)
ellan	Insel	eilean (SCO)
gleashtan	Auto	gluaistean (IRL)
kayt	Chatz	cat (IRL & SCO)
moddey	Hund	madadh (SCO)
shap	Gschäft	siopa (IRL)
thie	Huus	taigh (SCO)
ushag	Vogel	eán (IRL)