Nguyễn Lân

Bách khoa toàn thư mở Wikipedia

Nguyễn Lân (1906-2003) là giáo sư, nhà giáo nhân dân, nhà biên soạn từ điển, học giả nổi tiếng của Việt Nam. Ông đã công hiến trọn đời mình cho nền giáo dục Việt Nam và là người có công trong việc xây dựng bộ môn và khoa tâm lí học, giáo dục học của hệ thống các trường Sư phạm ở Việt Nam.

Mục lục 1 Tiểu sử và quá trình công tác 2 Những đóng góp cho nền giáo dục Việt Nam 3 Những sai lầm khi biên soạn từ điển 4 Gia đình 5 Chú thích 6 Liên kết ngoài

[sửa] Tiểu sử và quá trình công tác

Giáo sư Nguyễn Lân sinh năm 1906 trong một gia đình nhà nông nghèo, hiếu học ở làng Ngọc Lập, huyện Mỹ Hào, tỉnh Hưng Yên. Trong ông luôn có một nỗ lực vươn lên, vượt qua khó khăn mãnh liệt^[1].

• Năm 1927: Ông thi đỗ thủ khoa vào trường Cao đẳng Sư phạm Đông Dương.
• Năm 1932: Ông dạy tại trường Hồng Bàng, sau đó làm giám học và dạy 2 môn văn, sử tại trường Thăng Long. Tại trường tư thục Thăng Long, cùng với các nhà giáo giỏi như Đặng Thai Mai, Hoàng Minh Giám, Tôn Thất Bình... ông đã đào tạo ra những tú tài xuất sắc cho Việt Nam.
• Từ năm 1935 đến năm 1945: ông sinh sống tại Huế.
• Năm 1945: Ông được Chính phủ Trần Trọng Kim mời làm đốc lý ở Huế, ông đã chấp thuận với 2 yêu cầu:^[2]1. tuy làm đốc lý nhưng vẫn ăn lương nhà giáo và có giờ dạy học, 2. không giao thiệp với người Nhật đang có mặt ở Huế lúc ấy. Thời gian này ông đã mở một lớp sư phạm, đồng thời tiến hành một số hoạt động hướng về cách mạng Việt Nam, ông đã mời các nhân sĩ ở Huế đến họp để đổi tên các đường phố từ tên tiếng Pháp sang tên tiếng Việt.
• Năm 1946: Ông trở ra Hà Nội và dạy học tại trường Chu Văn An. Được một thời gian, kháng chiến bùng nổ, Ông đưa vợ con lên vùng Việt Bắc và được cử làm Giám đốc giáo dục Liên khu 10 gồm 6 tỉnh: Yên Bái, Phú Thọ, Vĩnh Yên (nay là Vĩnh Phúc), Tuyên Quang, Lào Cai và Hà Giang.
• Năm 1951: Ông được cử đi học ở khu học xã Trung Quốc tại tỉnh Quảng Tây - Trung Quốc.
• Năm 1956: Ông về dạy tại khoa tâm lý giáo dục của trường Đại học Sư phạm Hà Nội. Ông cùng với các nhà giáo nổi tiếng và xuất sắc khác như: Tạ Quang Bửu, Trần Đại Nghĩa, Ngụy Như Kon Tum, Đặng Thai Mai, Hoàng Minh Giám, Nguyễn Khánh Toàn... là lớp người đầu tiên được nhà nước Việt Nam phong học hàm giáo sư.
• Năm 1971: Ông về nghỉ hưu ở tuổi 67. Từ đó cho đến khi qua đời, ông đã dành trọn thời gian cho việc biên soạn từ điển và nghiên cứu nhằm gìn giữ, phát triển tiếng Việt. Các cuốn từ điển nổi tiếng do ông biên soạn như: Từ điển Việt - Pháp (1989), từ điển Hán - Việt, từ điển thành ngữ, tục ngữ Pháp – Việt (1993), từ điển từ và ngữ Việt Nam (2000)...
• Năm 1988: Ông được được nhà nước Việt Nam phong tặng danh hiệu Nhà giáo nhân dân.
• Năm 2001: Ông được nhà nước Việt Nam trao tặng Giải thưởng nhà nước về khoa học và công nghệ cho "Cụm công trình về giáo dục học từ điển tiếng Việt".
• Ngày 7 tháng 8 năm 2003: Ông qua đời ở tuổi 97.

[sửa] Những đóng góp cho nền giáo dục Việt Nam

Giáo sư Nguyễn Lân đã cống hiến trọn tâm và lực suốt đời mình cho nền giáo dục Việt Nam. Khi đất nước còn bị thực dân Pháp cai trị, ông đã giáo dục, dạy dỗ và truyền tinh thần yêu nước vào một bộ phận tầng lớp tiểu tư sản để rồi sau đó họ là những người phục vụ đất nước, cách mạng Việt Nam. Khi giữ chức vụ giám đốc giáo dục liên khu 10, Ông đã bổ dụng các trưởng ty giáo dục (nay là giám đốc các Sở Giáo dục và đào tạo) và cùng họ lo toan để đưa nền giáo dục dần vào nề nếp. Ông tích cực tham gia các hoạt động kháng chiến như tăng gia sản xuất, lấy tiền giúp quỹ thương binh, dạy các lớp bình dân học vụ, thăm hỏi bộ đội. Bên cạnh đó ông còn biên soạn tài liệu để in thành sách giáo khoa văn, sử đầu tiên của nhà nước Việt Nam độc lập. Khi giảng dạy ở trường Đại học Sư phạm Hà Nội, ông đã đào tạo được một đội ngũ giáo viên tâm lý – giáo dục giỏi cho các viện và các trường đại học, phổ thông mới thành lập. Cũng trong thời kỳ này, ông đã biên soạn nhiều cuốn giáo trình về khoa học giáo dục có giá trị như: Ngữ pháp Việt Nam (1956), Lịch sử giáo dục thế giới (1958), Người thầy giáo XHCN (1960), Giảng dạy trên lớp (1961). Đến khi nghỉ hưu, ông cũng dành trọn thời gian cho việc lưu trữ tiếng Việt thông qua các cuốn từ điển.

[sửa] Những sai lầm khi biên soạn từ điển

Theo tác giả Lê Mạnh Chiến:"...hiện tại, đã biết được hai quyển từ điển rất có hại cho tiếng Việt. Thứ nhất là Từ điển từ và ngữ Hán Việt, đó cũng chính là đối tượng mà chúng tôi đã phê phán. Thứ hai là Từ điển từ và ngữ Việt Nam, dày hơn 2100 trang, với số sai lầm nhiều gấp vài lần so với quyển thứ nhất. Cả hai từ điển ấy đều do một người biên soạn, đó là Nhà giáo nhân dân, nhà biên soạn ngữ pháp tiếng Việt, Giáo sư Nguyễn Lân. Sự phát hiện này đã được công bố trên tạp chí Nghiên cứu và Phát triển số 4-5 (47-48) năm 2004 và tạp chí Văn hoá Nghệ An số 56 (tháng 1 năm 2005), qua bài Những quyển từ điển rất có hại cho tiếng Việt, trong đó chỉ nêu vài chục ví dụ mới phát hiện thêm...." [1]

[sửa] Gia đình

Ông có 8 người con, tất cả đều là giảng viên của các trường đại học lớn và đều là những nhà khoa học xuất sắc, nổi tiếng của Việt Nam.

• Người con trai cả là Giáo sư - Tiến sĩ Nguyễn Lân Tuất, nguyên Chủ nhiệm khoa lý luận và sáng tác của Nhạc viện Novôximbiêc - Nga, Phó Chủ tịch Hội người Việt ở Nga, người Việt đầu tiên được phong tặng Nghệ sĩ Công huân Nga (năm 2001).
• Người con thứ hai là nữ Tiến sĩ Nguyễn Tề Chỉnh (bà đã qua đời), nguyên là giảng viên trường Đại học Sư phạm Hà Nội.
• Người con thứ ba là Giáo sư - Tiến sĩ Nguyễn Lân Dũng, Giám đốc Trung tâm vi sinh vật học ứng dụng, đại biểu Quốc hội Việt Nam khóa X, XI, XII, giảng viên khoa Sinh học trường Đại học Khoa học tự nhiên - Đại học Quốc gia Hà Nội.
• Người con thứ tư là Phó Giáo sư - Tiến sĩ Nguyễn Lân Cường, chuyên viên cổ nhân học, Viện khảo cổ học Việt Nam, giảng viên khoa Lịch sử trường Đại học Khoa học xã hội và nhân văn - Đại học Quốc gia Hà Nội.
• Người con thứ năm là Tiến sĩ Nguyễn Lân Hùng, tổng thư kí các hội sinh học Việt Nam, giảng viên khoa Sinh học, trường Đại học Sư phạm Hà Nội.
• Người con thứ sáu là Phó Giáo sư - Tiến sĩ Nguyễn Lân Tráng, giảng viên bộ môn Hệ thống điện, khoa Điện, trường Đại học Bách khoa Hà Nội.
• Người con thứ bảy là Phó giáo sư - Tiến sĩ Nguyễn Lân Việt là Phó viện trưởng Viện tim mạch Việt Nam, hiệu trưởng trường Đại học Y Hà Nội, chủ tịch Hội Tim mạch Việt Nam.
• Người con út là Phó Giáo sư - Tiến sĩ Nguyễn Lân Trung, Hiệu phó trường Đại học Ngoại ngữ - Đại học Quốc gia Hà Nội.

Các con và cả thế hệ cháu của cố giáo sư Nguyễn Lân đều thành đạt trong lĩnh vực khoa học của mình.^{[cần chú thích]}

[sửa] Chú thích

1. ^ GS. NHÀ GIÁO NHÂN DÂN NGUYỄN LÂN, SẮP TRÒN MỘT THẾ KỶ SỐNG VÌ SỰ NGHIỆP GIÁO DỤC
2. ^ GS. NHÀ GIÁO NHÂN DÂN NGUYỄN LÂN, SẮP TRÒN MỘT THẾ KỶ SỐNG VÌ SỰ NGHIỆP GIÁO DỤC

[sửa] Liên kết ngoài

• Giáo sư Nguyễn Lân - Tản mạn đôi điều tôi lĩnh hội Bài viết về cố giáo sư Nguyễn Lân của phóng viên Phan Quang báo điện tử Kiến thúc ngày nay.
• Chuyện giờ mới kể về GS NGND Nguyễn Lân Bài viết về cố giáo sư Nguyễn Lân của phóng viên Phú Cương báo điện tử Vietnamnet.
• Vĩnh biệt Nhà giáo nhân dân Nguyễn Lân Bài viết của nhà sử học Dương Trung Quốc về cố giáo sư Nguyễn Lân đăng trên báo điện tử vietnamnet.
• GS. NHÀ GIÁO NHÂN DÂN NGUYỄN LÂN, SẮP TRÒN MỘT THẾ KỶ SỐNG VÌ SỰ NGHIỆP GIÁO DỤC Bài giới thiệu về cố giáo sư Nguyên Lân của Mạng thông tin khoa học và công nghệ TP.Hồ Chí Minh.