Vikipedi:Vikipedi ne değildir?
Vikipedi, özgür ansiklopedi
 |
Bu sayfa Vikipedi'nin resmî politikalarından biridir. Sayfanın içeriği, uygulanması gereken bir standart olarak Vikipedistler tarafından benimsenmektedir. Sayfada değişiklik yapmadan önce, bu değişikliklerin Vikipedistler'den onay aldığına emin olun. Uygun görmediğiniz bir madde varsa, tartışma sayfasında sebepleri ile açıkça belirtin. |
| Politika ve yönergeler |
|---|
| Madde Standartları |
| Tarafsız Doğrulanabilirlik Özgün araştırmalara yer vermemek Kaynak gösterme Vikipedi ne değildir Öz geçmiş |
| Topluluk İlkeleri |
| Nezaket ilkesi Oylama |
Vikipedi, çevrim içi bir ansiklopedidir ve bu amaca ulaşmak için bir araya gelmiş, karşılıklı saygı çerçevesinde yüksek kalitede bir ansiklopedi oluşturmakla ilgilenen kişilerden oluşan çevrim içi bir topluluktur. Bu sebeple, Vikipedi'nin kesinlikle olmadığı belirli şeyler vardır.
[değiştir] Tarz ve biçim
[değiştir] Vikipedi kâğıt ansiklopedi değildir
Vikipedi bir kâğıt ansiklopedi yani basılı bir ansiklopedi değildir; kapsayabileceğimiz, yer verebileceğimiz konu sayısının ve toplam içerik miktarının, doğrulanabilirlik ve bu sayfada yer alan diğer başlıklar dışında, herhangi bir (pratik) sınırı yoktur. Bununla birlikte, teknik olarak yapılabilir olanla mantıki olarak yapılabilir olan -ki bu aşağıdaki içerik kısmında ele alınmıştır- arasında önemli bir fark vardır.
Her bir maddenin büyüklüğü için çevirmeli internet bağlantısı ve mikrotarayıcı kullanan okurlar ve herkes için okunaklığın göz önüne alınmasına dayanan uygulanabilir bir sınır bulunmaktadır. Bir noktadan sonra bir maddeyi parçalayarak ayrı maddelere bölmek ve yeterli büyüklükte özetleri ana maddede bırakmak, konunun gelişiminin doğal bir parçasıdır (sonucudur). Bazı konular basılı ansiklopediler tarafından sadece kısa, sabit maddelerde ele alınabilir; bununla birlikte Vikipedi kâğıda ihtiyaç duymadığı için biz konuları daha geniş ve derin bir şekilde işleyebilir, daha fazla uygun bağlantı içerebilir, daha güncel olabiliriz vs.
Bu aynı zamanda bir konuyu kısmen denk olan ve daha yaygın kullanılan bir başkasına yönlendirmenizin gerekli olmadığı anlamına gelir. Ele alınan konu ile yakından ilgili olan konuların sayfalarında konuya dair ek bilgi bulunabileceğini belirten bir "Ayrıca bakınız" bölümü tercih edilebilir.
Bu politika kapsam açısından serbestlik sağlamaz: Maddeler (hâlâ) uygun olan içerik politikaları ve yönergelerine, özellikle de beş temel taşa, uymak zorundadır.
[değiştir] Vikipedi millî ansiklopedi(niz) değildir
Vikipedi beş temel taşından biri olan tarafsızlık politikası sebebiyle hiçbir millet veya devletin ansiklopedisi olarak tanımlanamaz. Farklı dillerde birçok Vikipedi projesi mevcuttur ve bunların hepsi aynı çatı altında birleşmektedir. Topluluklarının farklılıkları sebebiyle farklı özellikleri ve yönleri bulunsa da tüm Vikipedi projeleri temelde aynıdırlar. Farklı dillerde içerik sunmaları onları o dillerle bağdaştırılan millet veya devletlerin ansiklopedisi kılmamaktadır.
[değiştir] İçerik
[değiştir] Vikipedi sözlük değildir
Vikipedi sözlük değildir. Eğer Türkçe sözlük üzerine çalışmak istiyorsanız kardeş proje olan Vikisözlüğü deneyiniz. Vikipedi'deki bir madde,
- Sözlük tanımları değildir. Vikipedi sözlük değil bir ansiklopedi olduğu için sadece tanım yapmayın. Bazı durumlarda madde iyi bir tanımla başlayabilir ama ansiklopedik içerikle devam etmelidir. Eğer sadece tanımdan oluşan bir maddeye rastgelirseniz, ansiklopediye uygun ekleyebileceğiniz bilgiler var ise ekleyiniz.
- Tanımlardan oluşan bir liste değildir.. Bu kurala istisna anlam ayrım sayfalarıdır. Bazen de belirli bir konuya ait terimler sayfası da olabilir.
- Kullanma kılavuzu, ya da argo kullanım yeri veya deyimler sözlüğü değildir. Vikipedi kelimeler veya deyimler nasıl kullanılır, nerde kullanır gibi konularla ilgilenmez. Biz insanlara nasıl güzel konuşulur eğitimi vermek için burada değiliz. Elbetteki ansiklopedik anlamda ele alınmak kaydıyla çokça karıştırılan ya da özel durumlara sahip anlamlardan bahsedilecektir.
[değiştir] Vikipedi özgür kürsü değildir
Vikipedi özgür kürsü veya blog olmadığından; sohbet, tartışma, propaganda veya reklam yapma yeri değildir. Bu sebeple Vikipedi;
- Herhangi bir Propaganda veya taraf tutma yapmaz. Elbette objektif olarak ilgili konuyu anlatan tarafsız yazılar olacaktır. Eğer görüşlerinizi başkalarına anlatmak onları bir konuda ikna etmek gibi sebeplerle geldiyseniz, lütfen Internet'teki blog, haber grupları gibi diğer araçlara yöneliniz.
- Tartışma forumu değildir. Lütfen ansiklopedi oluşturma çizgisinden ayrılmayınız. Maddenin içeriğindeki problemler, yanlışlar ile ilgili tartışmalar olacaktır elbet ama, konuya ilişkin fikirlerinizi lütfen kendinize saklayınız. Maddenin ana sayfasını ise hiçbir sebeple yorum için kullanmayınız.
- Belli bir konu hakkında fikirlerinizi belirttiğiniz kişisel deneme yazma yeri değildir. Vikipedi sadece bilgi içerir. Ama kişisel fikirlerin bilgi olarak aktarılmasına araç değildir.
- Kişisel çalışmalar (teori, çözümlemeler, özgün fikirler, özgün kelimeler ve öneriler) yeri değildir. Eğer bir konu hakkında bir araştırma birikiminiz var ise bunu diğer ciddi araştırma yayımlayan yerlerde kullanın. Çalışmanız bilgi olarak kabul gördükten sonra Vikipedi'de yer alacaktır.
- Kişisel reklam yeri değildir. Her ne kadar kendi hakkınızda ve yaptığınız çalışmalar ile ilgili yazmakta özgür olsanız da yazdığınızın diğer tüm maddelerde olduğu gibi ansiklopedik standartlara uygun olması gerektiğini unutmayınız. Kişisel bağlantılar veya otobiyografik referanslar kabul edilemez.
- Reklam yeri değildir. Ürünlerle veya şirketlerle ilgili maddeler tarafsız bir şekilde bilgi vermek için yazılabilir. Bahsedilen şirketler elbette yazarın dışında da bilinen bir şirket olması gerekir. Yani kişisel ev şirketi gibi minik şirketlerden bahsetmek pek kabul edilmez. Ticari şirketlere olan bağlantılar sadece o madde ile ilgili belirgin bir örnek teşkil ederse veya bilgi içerirse konabilir. Vikipedi herhangi bir sektörün destekçisi değildir.
[değiştir] Vikipedi bağlantı verme, dosya depolama yeri değildir
Vikipedi ne bir bağlantı yönlendirme alanıdır, ne de resim ve benzeri medya dosyalarını depolama yeridir. Vikipedi'ye eklenen tüm içerik, bir ansiklopedi olduğu göz önüne alınarak tarafsız olmalıdır. Bir içerik ekleyerek, onun GNU lisansı ile özgürce kullanılmasına izin vermiş olursunuz.
Vikipedi maddeleri aşağıdakilerden değildir:
- Sırf dış bağlantılardan oluşan koleksiyonlar veya İnternet dizinleri. Bir maddeye, ilgili birkaç dış bağlantı eklemenin hiçbir sakıncası yoktur; ancak, gereğinden fazla dış bağlantı, maddeleri Vikipedi amaçlarından saptırabilir.
- Sırf iç bağlantılardan oluşan koleksiyonlar. (Anlam ayrım sayfaları ve maddelerin düzenlenmesini kolaylaştıran bazı liste sayfaları hariç.)
- Sırf kamu malı olan kaynak niteliğindeki belge koleksiyonları. Örneğin kitapların tümü, yazılımların kodları, tarihi belgeler, yazışmalar, bildirgeler gibi sadece orijinalken bir değer ifade eden içerikler. Bu tip kaynakların yeri Vikikaynak'tır. 1911 Encyclopædia Britannica gibi kamuya açık ansiklopedik tanımların Vikipedi'ye girilmesinde bir sorun yoktur.
- Madde ile ilgili hiç yazı olmayan, fotoğraf veya diğer medya dosyaları koleksiyonları. Eğer bir fotoğrafı sergilemek istiyorsanız, lütfen ansiklopedik bir içerik eşliğinde yayınlayın ya da Wikimedia Commons'a ekleyin.
[değiştir] Vikipedi internet sayfanız için bir alan değildir
Vikipedi bünyesine kendinize ait internet sayfanızı, blog ya da wiki'nizi koyamazsınız. Eğer wiki teknolojisine veya benzeri bir şey üzerine işbirlikli güç sarfetmeye dayalı sayfa üretmeye meraklı iseniz, bu amacınıza hizmet veren, bazısı bedava bazısı paralı birçok siteye başvurabilirsiniz (Örneğin PeanutButterWiki, Wikicities, SeedWiki, Emergency Digital, Memebot veya Riters.com). Ayrıca kendi wiki'nizi kurabilirsiniz. Vikipedi sayfaları;
- Kişisel sayfalar oluşturma yeri değildir. Vikipedi bünyesinde yer alan Vikipedistlerin kullanıcı sayfalarının amacı kişinin Vikipedi bünyesindeki çalışmalarına yönelik bilgi içermesidir. Eğer ansiklopedik çalışma ile ilgili olmayan ve kendiniz ile ilgili bilgi vermeye yönelik (örnek: özgeçmiş) sayfaya ihtiyacınız var ise, lütfen internetteki bedava kişisel sayfa sağlayan siteleri deneyiniz.
- Dosya deposu değildir. Lütfen sadece maddelerde kullanılacak dosyaları yükleyiniz. Kullanılmayanlar silinecektir.
[değiştir] Vikipedi gelişigüzel bilginin toplandığı bir yer değildir
Vikipedi'de gelişigüzel bilgi bulunamaz. Kesinlikle doğru olsa da, ansiklopedik değer içermeyen yazılar eklenemez. Neler ansiklopediktir konusu tam olarak belirlenmemiş olsa da, şimdiye kadar hemfikir olunan maddelere göre, Vikipedi'deki maddeler;
- Sıkça Sorulan Sorular (SSS) listesi olamaz. Cevaplar madde formatında derlenebiliyor ise, ansiklopedik içerik çerçevesinde madde haline getirilebilir. Ya da SSS'i Vikikitaplar projesinde kullanabilirsiniz.
- Özlü sözler listeleme yeri değildir. Bu tür ihtiyaçlar için Vikisözleri kullanabilirsiniz.
- Kitap/metin içeriklerini kopyalama yeri değildir. 3. kaynaklar tarafından yazılıp yayınlanmış kaynaklar (Kanunlar, dökümanlar, her türlü kitap metni) Vikikaynak'ta yer almalıdır.
- Seyahat rehberi değildir. Elbetteki İstanbul maddesinde Topkapı Sarayı veya Galata Kulesi gibi önemli mekanlar geçecektir ama en sevdiğiniz otelin adresi, telefon numarası ya da İstiklal Caddesi'nde satılan kokoreç fiyatı gibi bilgiler değil. Bu tür bilgiler Wikitravel sayfasında dile getirilebilir.
- Kişilerin anısına yazılmış maddeler olamazlar. İnsanların ölümü üzücü olsa da, Vikipedi onları anma yeri değildir. Adına madde yapılması düşünülebilir, ama adı geçen kişinin ailesi dışındakiler tarafından da tanınan ünlü biri olması ve ansiklopedik içerik çerçevesinde duygular katılmadan yazılmalıdır.
- Medya portalı veya gazete değildir.Vikipedide ancak kayda değer nitelikte kişilere ve olaylara yer verilir(bknz:VP:KD).Bunun yanında ilanlar,spor,hava durumu yada gazetecilere ait köşe yazılarına vikipedide yer verilmez.Gazete haberleri ancak madde içerisinde kaynak olarak verilebilir.Ayrıca kişilerle alakalı olaylar kişilerin maddelerinde genişçe ele alınabilir.(Bakınız:VP:YİB)
- Soy kütüğü, veya telefon defteri olamazlar. Biyografi maddelerı belli yerlere gelmiş, belli işler başarmış kişiler için olabilir.
- İş adres rehberi, veya işyeri güncel projeleri listesi olamaz. Örneğin bir radyo istasyonu ile ilgili madde telefon numarası, önümüzdeki günlerdeki aktiviteler ya da dağıtılacak hediyeler gibi bilgiler içeremez. Dahası, maddenin tartışma sayfası da sadece madde ile ilgili olabilir, maddedeki işyerinin idari konularıyla ilgili değil.
[değiştir] Vikipedi kâhin değildir
Birkaç istisna dışında ileriye yönelik bilgi henüz gerçekleşmemiş olduğundan ansiklopedik olarak kabul edilemezler. Daha açıkça:
- Sadece tarihi konmuş ya da beklenilen olaylar (örneğin 2028 Yaz Olimpiyatları), pek uygun maddeler değildir. Fakat önceden tahmin edilen astronomik olaylar ya da planlanmaya ve hazırlanmaya başlanılmış olaylar (2008 Yaz Olimpiyatları) kabul edilebilir.
- Tahmin, spekülasyon ve "gelecek tarih" ile ilgili konular orijinal araştırma kabul edilir ve bu yüzden de Vikipedi için uygun değildir. Gelecekten söz eden eserlerden bahsedilebilir, örneğin "Uzay Yolu filmi" geçerli bir maddedir, ancak "III. Dünya Savaşında kullanılacak silahlar" değildir.
[değiştir] Vikipedi azınlıkların haklarını korumak için sansür edilmez
Vikipedi kimi okuyuculara göre saldırgan ya da taraflı nitelendirilebilecek yazılar içerebilir. Okuyan herkesin değiştirebildiği ve değişiklikler bir kontrolden geçmeden anında gösterildiği için, Vikipedi, maddelerin ya da resimlerin çocukların ya da belli bir sosyal grubun okumasına uygun olacağını garanti edemez. Genelde ilgisiz içerik ve bağlantılar diğer okuyucular tarafından temizlense de, bazı maddeler tartışmaya açık yazı, resim, grafik veya bağlantı içerebilir.
[değiştir] Topluluk
[değiştir] Vikipedi savaş alanı değildir
Her kullanıcının diğer kullanıcıyla medeni ve soğukkanlı bir iletişim ve yardımlaşma içerisinde olması beklenir. Sizinle aynı düşüncede olmayan kullanıcıya hakarette bulunmayın, taciz etmeyin, bezdirmeyin ya da gözünü korkutmaya çalışmayın. Bunun yerine soruna akılcı yaklaşarak düzeyli bir tartışma yürütmeye çalışın. Kendi düşüncenizi ispatlamak uğruna madde değiştirmeyin. Vikipedi'ye, Vikipedistlere ya da Wikimedia Foundation'a kanuni ya da diğer tür tehditlerde bulunmayın. Tehditler kabul edilemez ve Vikipedi kullanımından men edilmekle bile cezalandırılabilir.
[değiştir] Vikipedi anarşi değildir
Vikipedi özgür ve açık bir ansiklopedidir ama bu özgürlük ve açıklık ansiklopedi oluşturmak çerçevesinde sınırlıdır. Diğer bir deyişle, Vikipedi özgür konuşma paltformu değildir. Vikipedi'nin açık ve kendini yöneten yapısındaki hiç bir bölüm anarşist grupların yaşantılarını desteklemek amacında olamaz. Bizim gayemiz ansiklopedi oluşturmak, anarşinin limitlerini test etmek değil. Eğer amacınız bu ise Anarşipedi sizin için daha uygun olabilir.
[değiştir] Vikipedi çoğunluk demokrasisi değildir
Vikipedi bir çoğunluk demokrasisi denemesi değildir. Doğrusunu bulmak için öncelikli yöntem tartışmadır, oylama değil. Yani çoğunluğun dediği her zaman Vikipedi kuralı olarak kabul edilemez. Fakat oylama sonuçları da karar için etkin bir faktör olarak düşünülebilir. Tartışma eşliğinde bir oylama yapmak kesin bir anlaşmaya varmayı sağlayacaktır. Örneğin kimilerine göre ansiklopedik kimilerine göre ansiklopedik olmayan maddelerin silinmeden önce oylanması gibi.
Ancak demokrasiyi özgür tartışmanın bir sonucu veya sonuçtan etkilenecek olan herkesin karar aşamasına katılabildiği bir sistem olarak tanımlayan teorisyenlerin bakış açılarına göre, bir demokrasidir.
[değiştir] Vikipedi bürokrasi değildir
Anlaşmazlıklar; kurallara veya prosedürlere sıkıca bağlı kalınarak değil, tartışmalarla çözülmelidir. Kural kirliliğinden uzak durulmalıdır. Vicdanınızın sesini dinleyin. Kuralları değil.
[değiştir] Ne yapacağım derseniz
- Eğer "örnek madde" maddesi hakkında ne yapmam lazım diye düşünürseniz, kendinize şu soruyu sorun; "Okuyucu örnek madde başlığında ne görmeyi bekler?"
- Eğer üstte adı geçen kuralların ihlal edildiğini düşündüğünüz bir örnek karşınıza çıkarsa:
- Maddeyi uygun hale gelecek şekilde değiştirin,
- Maddeyi uygun olacak diğer bir maddeye yönlendirin,
- Silinmesi için oylanması kategorisine ekleyin,
- Ya da tartışarak ve karara vararak buradaki ilgili maddeyi değiştirin ve maddenin geçerli olmasını sağlayın.
