Liberya

Vikipedi, özgür ansiklopedi


Bayrak	Arma

Slogan: Özgürlük aşkı bizi buraya getirdi

Ulusal marş: All Hail, Liberia, Hail!

Başkent

Monrovia
6°19′N 10°48′W

En büyük şehir Monrovia

Resmi dil(ler)

İngilizce

Hükümet

Cumhuriyet

- Başkan Ellen Johnson-Sirleaf

- Başkan Yardımcısı Joseph Boakai

' Afrika asıllı Amerikalı yerleşimcilerce

- İlk yerleşimler 1821 - 1842

- Bağımsızlık 26 Temmuz 1847

Yüzölçümü

- Toplam 111,369 km² (103.)

43,000 sq mi

- Sular (%) 13.514%

Nüfus

- Temmuz 2005 yılında 3,283,000 (132.)

- Yoğunluk 29/km² (174.)
75/sq mi

GSMH

(Satın alma gücü paritesi)

2005 tahmini

- Toplam 2.903 milyar $ (-.)

- kişi başına 900$ (-.)

Gelişmişlik Endeksi (2003) NA (NA.) – unranked

Para birimi Liberya doları^[1] (LRD)

Saat dilimi GMT (UTC)

İnternet alan adı

.lr

Telefon kodu +231

1.) ABD Doları bol miktarda kullanılır

Liberya, resmi olarak Liberya Cumhuriyeti; Batı Afrika kıyısında, kuzeybatıda Sierra Leone, kuzeyde Gine, doğuda Fildişi Sahilleri'ne sınırları bulunan bir ülke. Anlamı "özgürlerin toprağı" olan Liberya, daha önceden köleleştirilmiş Afrika asıllı Amerikalıların özgür çocukları tarafından kurulmuştur. Siyah Afrika'nın sömürge yönetimi görmemiş tek ülkesi ve kıtanın en eski cumhuriyeti olan Liberya, son dönemde iki iç savaşa sahne oldu: Liberya İç Savaşı (1989–1996) ve İkinci Liberya İç Savaşı (1999–2003). İkinci iç savaş, yüzbinlerce insanın göçüne ve ekonominin çökmesine neden olmuştur.

[değiştir] Coğrafya

Liberya'nın uydu görüntüsü

Oldukça karmaşık yüzey şekilleri olan Liberya'nın yaklaşık 560 km'yi bulan kumlu ve alçak kıyı şeridi boyunca lagünler, bataklıklar ve yer yer kayalık burunlar uzanır. Genişliği 23-40 km arasında değişen bu kesimin gerisindeki hafif engebeli tepeler birdenbire yükselerek yerini dar bir orman kuşağına bırakır. Ortalama yüksekliği 180-300 m olan bu kuşağı orman örtüsünün seyrekleştiği bir plato izler. Vadilerle yarılmış bu platonun yüksekliği 450-650 m arasında değişir. Liberya'nın kuzey kesimi dağlıktır. 1350 metreye kadar yükselen tepeler vardır. Bu bölgenin en yüksek noktası olan Nimba Dağları, Gine sınırında bulunan Guest House (Konuk Evi) Tepesi'nde 1.381 m'ye ulaşır.

Dağlık bölgeden doğan Mano ve Moro ırmakları güneybatı yönünde akarak Atlas Okyanusu'na dökülür. Fildişi Kıyısı sınırını oluşturan Cavalla Nehri'nin bir bölümü ulaşıma elverişlidir. Öteki önemli akarsular Lofa, St.Paul, St.John ve Cestos'dur. St. Paul Nehri üzerinde, başkentin 27 km kuzeydoğusundaki çavlanlarda kurulan baraj önemli bir hidroelektrik kaynağıdır.

Ülke topraklarının tabanında yer alan granit, şist ve gnays oluşumlu kayaç katmanı yoğun kıvrılma ve kırılmalara uğramıştır. Bu katmanın arasına yer yer demir içeren itabirit oluşumları sokulur. Kıyı boyunca kumtaşı yatakları uzanır. Egemen toprak dokusunu, daha çok ağaçların yetişmesine olanak sağlayan ince lateritli topraklar oluşturur.

İklim özellikle kıyı kesiminde yıl boyunca sıcak ve nemlidir. Yağış mevsimi mayıstan ekime, kurak mevsim ise kasımdan nisana değin sürer. Aralık aylarında Sahra'dan kıyıya doğru esen ve harmattan olarak bilinen tozlu ve kuru çöl rüzgarları da iklimi etkiler. Yıllık ortalama sıcaklık 18°C ile 29°C arasındadır. Kış ısı ortalaması 24°C ,yazın ise 33°C 'dir. Kıyı şeridinde 5.080 mm'yi bulan yıllık yağış miktarı, iç kesimlere doğru zalarak 1.780 mm'ye kadar iner.

Tropik yağmur ormanları ülke topraklarının yaklaşık yüzde 40'ını kaplar. Sayıca 26 değişik türü kapsayan kerestelik ağaç türlerinin başında demirağacı, Baphia nitida ve maun gelir. Ormanlarda bir çok maymun, antilop ve kemirici hayvan yaşar. Ayrıca cüce suaygırına ve bazı karıncayiyen türlerine rastlanır. Fil, yabanıl manda ve pars giderek ortadan kalkmaktadır. Sürüngen varlığı oldukça zengindir. Başlıca yılan türleri siyah kobra ve engerektir. Üç ayrı timsah türü belirlenmiştir.

[değiştir] Yerli Halk

Yerli kadınlar, 1910.

Liberya'nın yerli halkı, 6 kabile konfederasyonu, 11 kabile federasyonu şeklinde toplanmıştır. Mandigolar, Gisiler, Golalar, Kpuesiler, Kurular ve Grebolar birer konfederasyon teşkil eder. Bu konfederasyonların en önemlilerinden biri olan Mandigolar müslümandır. Nüfusunun %30'u müslüman, %60'ı putperest, %10'unun da protestan olduğu söylense de elde kesin bilgi yoktur.

[değiştir] Ekonomi

Liberya'da büyük ölçüde tarım ve demir cevheri ihracatına dayanan, gelişme yolunda bir piyasa ekonomisi yürürlüktedir. Yakın dönemde açık kapı politikasının ve yabancı sermayeye tanınan kolaylıkların katkısıyla sağlanan yüksek ekonomik büyüme hızı, 1980'lerin başında artan ithal petrol maliyetinin ve dünya çapındaki durgunluğun etkisiyle bir yavaşlama sürecine girmiştir. 1988 verilerine göre ülkenin gayrı safi milli hasılası (GSMH) 975 milyon ABD Doları, büyüme hızının nüfus artış hızının gerisinde kalması nedeniyle oldukça düşük bir gelişme seyri izleyen kişi başına düşen milli geliri ise 400 ABD dolarıdır.