Kıpçaklar
Vikipedi, özgür ansiklopedi
Kıpçaklar (Kırım Tatarcası’nda: Qıpçaq, Karaçay-Balkarca'da: Къыпчакъ, Özbekçe’de: Qipçok, Kazakça’da: Қыпшақ, Kumukça’da: Къыпчакъ, Nogayca’da: Кыпчак, Çince’de: 钦察, Qīnchá), eski Türk halklarından biridir. Kıpçaklardan ilk kez İÖ 1. binyılda Orta Asya kroniklerinde söz edilmiştir. Dilleri Kıpçakça’dır. 1098-1239 yılları arasında Kuman-Kıpçak Hanlığı şeklinde Karadenizin kuzeyinde örgütlenmişlerdir. Batı Kıpçakları, Batı Avrupa’da Kumanlar (Kunlar) Rusya ve Ukrayna’da Polovtsi (Polovtsiler) olarak bilinir.Şuan Anadoluda özellikle Ardahan(Merkez,Posof),Artvin(Merkez,Şavşat,Ardanuç,Yusufeli),Bayburt,Erzurum(Tortum,Narman,Oltu) Karabük (Safranbolu),Bartın (Amasra) il ve ilçelerinde,Marmara Bölgesi'nde yoğun bir şekilde Kıpçak Türkleri yaşamaktadır.Bu iller ve Marmara'da yaklaşık toplam nüfusları 1-1.5 milyona yakındır.
Batı Göktürkler içinde yer alan Kıpçaklar, 11. yüzyılda Karadenizin kuzeyinde bir hanlık kurdular. Kıpçaklara Bizanslılar Kuman, Macarlar Kun, İslamlar Kıpçak demiştir. Kıpçaklar Balkanlara indiğinde Bizanslılar anlaşarak Peçeneklerle savaştılar. 1091 yılında Peçeneklere büyük kayıplar verdirttiler. 1239 yılında Moğolların saldırısı sonucunda yenilgiye uğradılar. Bu yenilgi sonrası Karadeniz kuzeyinde bulunan Kıpçak kitleleri Macaristan a gidip Macarlara karıştılar. Bir kısmı İtil Bulgarlarına sığındı. Bir kısmı ve Balkanlarda bulunan Kıpçak sülaleleri, Bizans ordularına alındılar, Anadolu’ya yerleştirildiler. Bir kısmı da Romanya halkı içinde karıştı.karadenizin kuzeyinde kalanlar ise altınordu devletinin bir parçası oldu,bu devlet daha sonra bir kıpçak devleti haline geldi.ayrıca bugünkü tatarlar kıpçakların torunudur.
Konu başlıkları |
[değiştir] Tarih
Göçebe bir Türk halkı olan ve Rusça’da Polovtsı olarak bilinen Kıpçaklar, İrtiş Irmağı çevresinden göç ettiler ve 11. yüzyılda bugünkü Ukrayna ve Rusya’nın bütün güneyini fethettiler. Karadeniz’e doğru uzanan ve Deşt-i Kıpçak denilen bozkırlarda göçebe bir devlet kurdular. 11. yüzyılda, Moldova, Eflak’ı ve Boğdan’ın bir kısmını istila ettiler. Bizans İmparatorluğu ve Macaristan İmparatorluğu topraklarını yağmaladılar. Ne var ki 1089’da Macaristan imparatoru I. Laszlo’ya ve 12. yüzyılda da Rus Prensi Vladimir Monomah’a yenildiler. Sonunda Kıpçakların egemeniğine 1241’de Moğollar son verdiler. Bu yeniginin ardından Kıpçaklar, bugünkü Rusya, Ukrayna ve Kazakistan toprakları üzerinde kurulan Altın Orda Hanlığı’nın bir parçası haline geldiler. Deşt-i Kıpçak topraklarından değişik bölgeler yayılan Kıpçaklar, Mısır’da Bahriye Memlükleri olarak bilinen hanedanı kurdular. Memlükler 'in en önemli hükümdarı olan Sultan Baybars, Kırım’da Solhat’ta doğmuştur.
[değiştir] Tarihteki Kıpçak Türk Devletleri
[değiştir] Çağdaş dönem
Kuzeybatı Türk dillerinin Kıpçakça ile doğrudan ilişkili olduğu kabul edilir. Sibirya Tatarları, Nogaylar, Kazaklar, Tatarlar (bir bölümü), Kırım Tatarları (bir bölümü), Krımçaklar, Karaimler (bir bölümü), doğrudan Kıpçaklardan gelen halklardır. Kıpçaklar ayrıca Kırgızlar ve Özbeklerin de ataları kabul edilir. Bugün Fergana Vadisinin yerli nüfusu kendilerini Kıpçak olarak adlandırmaktadır.
Kazaklarda ve diğer bazı Türk halklarında bugün Kıpçak adlı boylar vardır. Altay Türkleri arasında da Kıpçak adlı boy mevcuttur. Ayrıca Kırım’da Kıpçak adını taşıyan bir köy vardır.
[değiştir] Diğer
“Kıpçak” adı Oğuz Kağan Destanı’nda da geçmektedir.
[değiştir] Ayrıca Bak
- Bahriye Memlûkleri
- Stugna Irmağı Savaşı
- Kalka Irmağı Savaşı
- Codex Cumanicus
- Kumanlar
- Hazarlar
- Gürcistan’daki Kıpçaklar
- Memlûkler
- Peçenekler
- Kuman-Kıpçak Hanlığı
[değiştir] Kaynakça
- "Polovtsi". The Columbia Encyclopedia, Altıncı Baskı. 2001-05.
- "Pouchenie". Vladimir Monomah. Ortaçağ Rus Kronolojisi (Rusça).
