Toma Arhiđakon
From Wikipedia
Toma Arhiđakon (lat. Thomas Archidiaconus, oko 1200–1268), rodom iz Splita, iz romanske porodice, bio je hrvatski latinista, istoričar i političar. Nakon studija teologije i prava u Bolonji, vratio se u svoj rodni Split, koji je tada uživao široku autonomiju, te se istakao obavljajući razne gradske dužnosti: 1227. bio je gradski javni notar, a sledeće godine postaje i kanonik splitske metropolitanske crkve. Kao tipičan predstavnik srednjovekovnog municipalizma, Toma Arhiđakon je radio na tome da Split očuva svoj autonomni položaj i da ne pripadne ni hrvatskom kralju, ni hrvatskim feudalcima, ni Mlečanima. Takođe je zastupao stav da crkva treba da ostane nezavisna od svetovne vlasti, te da laici ne treba da imaju uticaja na izbor biskupa u dalmatinskim gradovima.
Toma Arhiđakon napisao je Solinsku istoriju (Historia Salonitana, 1266), gde je hronološkim redom izneo živote i dela solinsko-splitskih nadbiskupa od rimskih vremena do svog doba, praveći mnoge ekskurse o prošlosti Splita i srednjovekovne Hrvatske, te stoga predstavlja vredan istorijski izvor za razdoblje Petra Krešimira IV i Zvonimira, te za doba tararske najezde (1241–1242). Savremenu istoriju često prikazuje veoma živopisno, npr. provalu Tatara, sukobe između Splita i Trogira te političke razmirice u gradu.
