Wenezuela

Z Wikipedii

Wenezuela (Boliwariańska Republika Wenezueli, República Bolivariana de Venezuela, nazwa wprowadzona przez Hugo Cháveza w 1999 roku) – państwo położone w północnej części Ameryki Południowej.

República Bolivariana de Venezuela Boliwariańska Republika Wenezueli
Flaga Wenezueli Herb Wenezueli
Hymn: Gloria al bravo pueblo
Język urzędowy	hiszpański
Stolica	Caracas
Ustrój polityczny	republika federalna
Głowa państwa	prezydent Hugo Chavez
Szef rządu	prezydent Hugo Chavez
Powierzchnia  • całkowita  • wody śródlądowe	32. na świecie 912 050 km² 0,3%
Liczba ludności (2007)  • całkowita   • gęstość zaludnienia	45. na świecie 26 024 000▲ 31 osób/km²
Jednostka monetarna	bolivar (VEB)
Niepodległość	od Hiszpanii 5 lipca 1811
Strefa czasowa	UTC -4:30
Kod ISO 3166	VE
Domena internetowa	.ve
Kod samochodowy	YV
Kod telefoniczny	+58

• Większe miasta: Caracas, Maracaibo, Valencia, Barquisimeto, Ciudad Guayana, Maracay, Ciudad Bolívar, San Cristóbal, Maturín, Barcelona
• Wenezuela graniczy z następującymi państwami:
  • Brazylia 2 200 km
  • Kolumbia 2 050 km
  • Gujana 743 km
• Całkowita długość granic: 4 993 km
• Najwyższy punkt: Pico Bolivar 5 007 m
• Najniższy punkt: tafla morza Karaibskiego 0 m
• Podział administracyjny: 22 kraje związkowe, jedno terytorium federalne oraz 72 dependencje
• Wyznawcy poszczególnych religii: 85% katolicy, 12% protestanci
• Klimat: tropikalny, ciepły, wilgotny, bardziej umiarkowany na wyżynach

Spis treści 1 Historia 2 Współczesna polityka 3 Geografia 3.1 Położenie 3.2 Ukształtowanie powierzchni 3.3 Podział geograficzny 3.4 Klimat 3.5 Stosunki wodne 3.6 Fauna i flora 3.7 Podział administracyjny 4 Tradycyjne potrawy 4.1 Ciekawostki

[edytuj] Historia

Nazwa Venezuela oznacza "mała Wenecja" i została nadana temu obszarowi przez Amerigo Vespucciego, który zauważył domy na palach u ujścia dzisiejszego jeziora Maracaibo.

Tereny dzisiejszej Wenezueli w okresie prekolumbijskim zamieszkane były przez różne grupy Indian. W roku 1498 Krzysztof Kolumb dotarł do ujścia Orinoko. Później, w latach 1499-1500, kraj był dalej eksplorowany przez hiszpańskiego konkwistadora Alonso de Hojeda, który był uczestnikiem wyprawy Ameriga Vespucciego. Vespucci dotarł do jeziora Maracaibo.

Ponieważ Andy leżą wzdłuż północnego wybrzeża to penetracja była wyjątkowo trudna. W okolice zwabiała poszukiwaczy złota legenda o El Dorado. Tereny Wenezueli z El Dorado włącznie, oddał jako spłatę długów Karol V Habsburg augsburskim bankierom rodziny Welser w 1529 roku.

Od XVI wieku tereny Wenezueli kolonizowane przez Hiszpanów w 1556 włączone zostały do hiszpańskiego wicekrólestwa Peru, a w 1717 wicekrólestwa Nowej Granady (Nueva Granada). Rolę siły roboczej do końca XVI wieku pełnili Indianie (system tzw. repartimiento), a z początkiem XVII wieku murzyńscy niewolnicy sprowadzani z Afryki.

Od początku XIX wieku rozpoczęło się tworzenie ruchów niepodległościowych. Po kilku nieudanych powstaniach Simón Bolívar wywalczył niepodległość (1821). Początkowo był to teren złożony z Wenezueli, Kolumbii i Ekwadoru (tzw. Wielka Kolumbia), potem w roku 1830 doszło do wyodrębnienia Wenezueli w samodzielną republikę. Pierwszym prezydentem został José Antonio Páez i był nim do roku 1846. Później wywarł wielki wpływ na politykę Wenezueli będąc rodzajem dyktatora (caudillo). W XIX i XX wieku częste okresy rządów dyktatorskich i uciekanie się do przemocy w walce politycznej.

Odkrycie złóż ropy naftowej na początku XX wieku wyprowadziło kraj do czołówki gospodarczej kontynentu. Głównym inwestorem była firma Esso (Exxon).

Po upadku dyktatury w 1935 roku utworzenie partii politycznych: Akcja Demokratyczna z Rómulo Betancourtem i Partia Społeczno-Chrześcijańska z Raul Leonim. W latach 1945-47 krótka liberalna prezydentura Betancourta, a potem przewrót wojskowy po którym dyktatorem do roku 1958 został Marcos Pérez Jiménez.

[edytuj] Współczesna polityka

W demokratycznych wyborach w 1998 roku zwycięstwo wyborcze odniósł Hugo Chávez, stojący na czele popularnego Ruchu Na Rzecz V Republiki. Rządząc w oparciu o szeroką koalicję partii lewicowych (wraz z socjalistami i komunistami) wprowadził popularne reformy społeczne, osiągnięte w dużej mierze dzięki obłożeniu warstw zamożniejszych wysokimi podatkami i nacjonalizacji wielu gałęzi gospodarki. Popularne stały się wielogodzinne telewizyjne przemówienia Cháveza - wzorowane na stylu Fidela Castro - często okraszane muzyką i śpiewem. Szacunek społeczeństwa zdobył sobie Chavez krytyką kapitalizmu, neoliberalizmu oraz Stanów Zjednoczonych i ich sojuszników. Prezydent wypowiada się zdecydowanie przeciwko budowie ogólnoamerykańskiej strefy wolnego handlu (AFTA) proponowanej przez Georga W. Busha, Vincente Foxa i Richarda Lagosa.

Opozycja wenezuelska oskarża Chaveza o zapędy dyktatorskie i próbę wprowadzenia ustroju politycznego w stylu Kuby, jego administracji wytykając korupcję, niekompetencję oraz liczne nadużycia. W latach 2000-2003 sytuacja w kraju pozostawała niestabilna, dochodziło do wielokrotnych protestów ludności, często połączonych z zamieszkami ulicznymi, często krwawo tłumionymi. W kwietniu 2002 roku opozycji udało się, w wyniku zamachu stanu, na dwa dni odsunąć Cháveza od władzy - niekonstytucyjnym prezydentem (dyktatorem) zostaje Pedro Carmona Estanga. Po protestach ludności Chavez powrócił na urząd szefa państwa. W ten sposób Chavez stał się najszybciej przywróconą do władzy po jej obaleniu głową państwa w historii.

Z drugiej strony zwolennicy prezydenta oskarżają opozycję o świadome sabotowanie rynku wewnętrznego w celu obalenia lewicowej władzy oraz prowadzenie półlegalnych kampanii wrogości wobec Chaveza, przede wszystkim poprzez prywatne media (ponad 90% rynku medialnego kraju).

W zimie 2003 roku USA i inne kraje OPA zaapelowały o rozpisanie przedterminowych wyborów parlamentarnych dla uspokojenia sytuacji w kraju. Zaniepokojenie wypadkami w Wenezueli wyraziły również kraje Unii Europejskiej, a nawet sprzyjający dotychczas Chavezowi prezydent Brazylii Ignazio Silva. W sierpniu 2003 roku stało się możliwe rozpisanie referendum na temat wcześniejszego zakończenia kadencji prezydenta (przewiduje to uchwalona w 1999 roku konstytucja republiki). Na początku 2004 roku opozycji udało się zebrać wymaganą liczbę podpisów. 15 sierpnia 2004 odbyło się referendum, zakończone wygraną zwolenników prezydenta - 59% poparcia przy 70% frekwencji. Opozycja zarzuciła władzom fałszerstwa wyborcze. Jimmy Carter - niezależny obserwator głosowania - zapewniał z kolei o zdecydowanej uczciwości przeprowadzonych wyborów. Uczciwość referendum potwierdziły również OPA i UE.

W dniu 12 marca 2006 roku Wenezuela z inicjatywy Chaveza zmieniła flagę państwową i hymn narodowy. Na fladze pojawiły się symbole związane z kulturą Indian - łuk, strzała oraz maczeta. Poza tym dodano ósmą gwiazdę, symbolizującą prowincję Guayana. Zmienił się również trochę wizerunek konia - na poprzedniej fladze biegnie w prawo ze zwróconym łbem w lewo, po zmianach biegnie w lewo trzymając głowę normalnie. Hugo Chavez argumentował zmiany wolą Simona Bolivara.

W sierpniu 2007 Hugo Chavez zaproponował wprowadzenie do konstytucji poprawek wzmacniających zakres władzy prezydenckiej. Wśród zmian znalazła się między innymi możliwość kandydowania na urząd prezydenta na nieograniczoną ilość kadencji, zniesienie autonomii uniwersytetów i banku centralnego oraz zwiększenie zakresu kompetencji prezydenta, pozwalające mu na zmiany w podziale administracyjnym kraju, prawo dysponowania rezerwami finansowymi oraz wywłaszczanie obywateli z własności prywatnej. Równocześnie Chavez proponował zwiększenie kompetencji instytucji demokracji bezpośredniej, przede wszystkim spontanicznie powstających zgromadzeń dzielnicowych i komitetów zakładowych. Przeciwwagą dla nieograniczonej ilości kadencji miała być możliwość odwołania prezydenta w dowolnym momencie drogą referendum. Wprowadzenie poprawek wymagało referendum konstytucyjnego, które odbyło się 2 grudnia 2007. 51% głosujących opowiedziało się przeciw zmianom.

[edytuj] Geografia

[edytuj] Położenie

Państwo położone w północnej Ameryce Południowej nad Oceanem Atlantyckim. Graniczy od zachodu z Kolumbią od południa z Brazylią a od wschodu z Gujaną.

• powierzchnia całkowita: 912 050 km²
  • ląd: 882 050 km²
  • wody śródlądowe: 30 000 km²

• długość wybrzeża: 2800 km

• całkowita długość granic: 4993 km
  • z Brazylią: 2200 km
  • z Kolumbią: 2050 km
  • z Gujaną: 743 km

[edytuj] Ukształtowanie powierzchni

Ukształtowanie powierzchni Wenezueli jest zróżnicowane. Na północnym-zachodzie rozciągają się silnie rozczłonkowane pasma górskie systemu Andów - na zachodzie Andy Północne, na północy Andy Karaibskie, m.in. Cordillera de Mérida, z najwyższym szczytem kraju Bolivar, sięgającym na wysokość 5002 m n.p.m., oraz graniczne Serra de Perijá (wysokość do 3750 m), rozdzielone śródgórskim zapadliskiem tektonicznym jeziora Maracaibo (wysłodzona zatoka morska) i Zatoki Wenezuelskiej. Środkową część kraju zajmuje Nizina Orinoko, pocięta gęstą siecią rzek, częściowo zabagniona. W centralnej części, na południe i południowy-wschód od Orinoko po granicę z Brazylią i Gujaną rozciąga się Wyżyna Gujańska (wysokość maksymalna do 3014 m - Pico da Neblina), z ostańcowymi górami stołowymi Sierra Parima, Sierra Pacaraima, Sierra Marahuaca. Obszar górski jest aktywny sejsmicznie, mają miejsce częste trzęsienia ziemi. Linia brzegowa jest dobrze rozwinięta, liczne zatoki (Wenezuelska, Paria, Triste, Cariaco) i półwyspy (Guajira, Paraguaná, Araya, Paria), miejscami laguny. Wyspy przybrzeżne, największa z nich to Margarita.

[edytuj] Podział geograficzny

Terytorium Wenezueli dzieli się na 3 duże regiony

• Andes
• Llanos
• Guayana

Według innych autorów obejmują one nazbyt zróżnicowane tereny, dlatego dzielą je na 9 regionów:

Los Andes (Barinas, Mérida, Táchira, Trujillo, Apure)
Capital (Miranda, Vargas, Caracas)
Central (Aragua, Carabobo, Cojedes)
Centro Occidental (Falcón, Lara, Portuguesa, Yaracuy)
Guayana (Amazonas, Bolívar, Delta Amacuro)
Insular (Nueva Esparta, Dependencje federalne)
Los Llanos (Apure, Guárico)
Nor-Oriental (Anzoátegui, Monagas, Sucre)
Zuliana (Zulia)

[edytuj] Klimat

Wenezuela leży w strefie klimatów równikowych z wyraźnie zaznaczającą się porą deszczową, która trwa tu od maja do października. Na Wyżynie Gujańskiej klimat równikowy wilgotny, przechodzący na północnym wschodzie w podrównikowy wilgotny. Na pozostałym obszarze przeważnie podrównikowy suchy, wysoko w górach występują strefowe górskie odmiany klimatu. Suma roczna opadów od 200-300 mm na północnym wschodzie, 800-1400 mm na Nizinie Orinoko do 2000 mm na Wyżynie Gujańskiej i 3000 mm na wschodnich stokach Cordillera de Mérida. Wahania temperatur pomiędzy najcieplejszym i najzimniejszym miesiącem roku są niewielkie. Ciepły Prąd Karaibski podnosi temperaturę na wybrzeżu do ok. 27°C. Podobna temperatura charakteryzuje obszary pozostałej części kraju, średnie miesięczne temperatury powietrza wynoszą 24-28ºC. Jedynie w górach temperatura jest wyraźnie niższa. Średnia temperatura powietrza i średnie opady dla stolicy kraju Caracas wynoszą: w styczniu 19°C i 22 mm, w lipcu 21°C i 97 mm.

[edytuj] Stosunki wodne

Największą i najważniejszą rzeką Wenezueli jest Orinoko, która tworzy rozległą deltę przy ujściu do Oceanu Atlantyckiego. Orinoko wraz z licznymi dopływami (Ventuari, Caura, Caroni, Meta, Arauca, Apure, Manapiare i inne) tworzy rozległy i gęsty system rzeczny. Na rzekach występuje wiele progów wodnych, katarakt i wodospadów, w tym najwyższy na ziemi, położony w dorzeczu rzeki Caroni Salto del Angel (1054 m). na południu kraju rzeka Casiquiare łączy system Orinoko, poprzez rzekę Negro, z systemem Amazonki. Znaczna część energii elektrycznej kraju pochodzi z elektrowni wodnych. Występują też liczne jeziora, m.in. Maracaibo.

[edytuj] Fauna i flora

Roślinność bardzo urozmaicona. Wiecznie zielone, wilgotne lasy równikowe pokrywają 34% terytorium, występują głównie w delcie Orinoko. Na Nizinie Orinoko lasy (częściowo zrzucające liście w porze suchej) i sawanny, na Wyżynie Gujańskiej i przedgórzach Andów lasy liściaste i iglaste, na pozostałym obszarze sawanny i roślinność trawiasta (llanos). W obszarach suchych formacje kserofilne i półpustynne, wysokie partie gór porasta formacja paramo, reprezentowana m.in. przez kilkumetrową szarotkę frajlejon, przypominającą mały słonecznik. Wzdłuż wybrzeża dominującą roślinnością są namorzyny (lasy mangrowe). Ze zwierząt żyją tu m.in. niedźwiedzie andyjskie, oceloty, oposy, pekari, kajmany, w wodach przybrzeżnych delfiny. Istnieją trzy parki narodowe, największy to Simón Bolivar o powierzchni 190 tys. hektarów.

[edytuj] Podział administracyjny

Stan	Stolica	Inne ważne miasta	Ludność stanu (tys.)	Odsetek ludności kraju
Amazonas	Puerto Ayacucho		101	0,44%
Anzoátegui	Barcelona	Puerto La Cruz El Tigre	1115	4,79%
Apure	San Fernando de Apure	Guasdualito	437	1,88%
Aragua	Maracay	Turmero La Victoria	1428	6,13%
Barinas	Barinas	Barinitas	558	2,40%
Bolívar	Ciudad Bolívar	Ciudad Guayana Upata	1240	5,33%
Carabobo	Valencia	Puerto Cabello Guacara	1992	8,56%
Cojedes	San Carlos (Wenezuela)	Tinaquillo	248	1,07%
Delta Amacuro	Tucupita		128	0,55%
Distrito Federal lub Distrito Capital	Caracas		1975	9,85%
Falcón	Coro	Punto Fijo Punta Cardón	729	3,13%
Guárico	San Juan de Los Morros	Calabozo Valle de la Pascua	617	2,65%
Lara	Barquisimeto	Carora Cabudare	1522	6,54%
Mérida	Mérida	El Vigía Ejido	720	3,09%
Miranda	Los Teques	Santa Teresa del Tuy	2485	10,68%
Monagas	Maturín	Caripito Punta de Mata	583	2,50%
Nueva Esparta	La Asunción	Porlamar	359	1,54%
Portuguesa	Guanare	Acarigua Villa Bruzual	786	3,38%
Sucre	Cumaná	Carúpano Güiria	808	3,47%
Táchira	San Cristóbal	Rubio San Antonio	998	4,29%
Trujillo	Trujillo	Valera Boconó	579	2,49%
Vargas	La Guaira	Catia la Mar Macuto Naiguatá	301	włączona do Dist. Federal
Yaracuy	San Felipe	Yaritagua Chivacoa	498	2,14%
Zulia	Maracaibo	Cabimas Ciudad Ojeda	3052	13,11%
Źródło: El Nacional, 13.07.1999

[edytuj] Tradycyjne potrawy

Charaterystyczną dla Wenezueli potrawą jest hallacas. To tradycyjne danie głównie przygotowywane na Boże Narodzenie. Składa się ono z nadzienia różnych rodzajów duszonego mięsa zawiniętego w kukurydziane placki. Gotuje się je w wodzie, owinięte w liście bananowca. Hallacas podaje się zwykle z szynką i pieczywem.

[edytuj] Ciekawostki

• Salto del Angel na rzece Churun - najwyższy wodospad świata - 979 m, popularny cel wycieczek turystycznych (Park Narodowy Canaima).
• Od 09.12.2007 Wenezuela wprowadziła własną strefę czasową. Zgodnie z decyzją władz zegary w Wenezueli zostały tego dnia cofnięte o pół godziny.