Libia

Z Wikipedii

الجماهيرية العربية الليبية الشعبية الاشتراكية العظمى Wielka Arabska Libijska Dżamahirijja Ludowo-Socjalistyczna
Flaga Libii Herb Libii
Hymn: Allahu Akbar
Język urzędowy	arabski
Stolica	Trypolis
Ustrój polityczny	Dżamahirijja
Głowa państwa	głowa państwa Muftah Muhammad Kaiba 1
Szef rządu	premier (sekretarz GKL) Al-Baghdadi Ali al-Mahmudi
Powierzchnia  • całkowita  • wody śródlądowe	16. na świecie 1 759 540 km² ~0%
Liczba ludności (2006)  • całkowita   • gęstość zaludnienia	104. na świecie 5 900 000▲ 3 osób/km²
Jednostka monetarna	dinar libijski (LYD)
Niepodległość	od Włoch 24 grudnia 1951
Strefa czasowa	UTC +2
Kod ISO 3166	LY
Domena internetowa	ly
Kod samochodowy	LAR
Kod telefoniczny	+218
1 faktycznie głową państwa jest Muammar al-Kadafi z tytułem Przywódcy Rewolucji 1 Września

Libia (ليبيا, Libija), oficjalnie Wielka Arabska Libijska Dżamahirijja Ludowo-Socjalistyczna (الجماهيرية العربية الليبية الشعبية الإشتراكية العظمى, Al-Jamāhīriyyah al-`Arabiyyah al-Lībiyyah aš-Šabiyyah al-Ištirākiyyah al-`Udhmā) – państwo położone w Afryce Północnej, nad zatoką Wielka Syrta (Morze Śródziemne).

Sąsiedzi (długość wspólnej granicy):

• Egipt (1 115 km)
• Sudan (383 km)
• Czad (1 055km)
• Niger (354 km)
• Algieria (982 km)
• Tunezja (459 km)

Długość wybrzeża morskiego: 1 770 km Jednostka monetarna: 1 dinar = 1000 dirhamów.

Grupy etniczne: Berberowie i Arabowie 97%, Grecy, Maltańczycy, Włosi, Fellahowie, Pakistańczycy, Turcy, Hindusi, Tunezyjczycy 3%.
Religie: islam sunnicki 97%, chrześcijaństwo, islam szyicki 3%.
Stolica: Trypolis (1 500 tys. mieszkańców, 1994).
Większe miasta: Bengazi (650 tys.), Misrata (435 tys.), Sabha (113 tys.).

Spis treści 1 Warunki naturalne 2 Ustrój polityczny 2.1 Podział administracyjny 3 Gospodarka 4 Historia 5 Zobacz też

[edytuj] Warunki naturalne

Ponad 90% powierzchni kraju zajmują pustynie (Sahara, Pustynia Libijska) i półpustynie, na których zdarzają się oazy. W głębi kraju panuje suchy pustynny klimat, który na wybrzeżach przechodzi w śródziemnomorski. Opady rzadkie, zwłaszcza wewnątrz kraju. Kraj jest pozbawiony stałych rzek. Najniższy punkt to Sabkhat Ghuzayyil 47 m p.p.m.. Najwyższy to Bikku Bitti 2267 m n.p.m.

[edytuj] Ustrój polityczny

Libia to Dżamahirijja (w luźnym tłumaczeniu - państwo ludu), czyli w rzeczywistości jednopartyjna socjalistyczna republika. Jej ustrój został stworzony przez Muammara al-Kadafiego. Parlament - Powszechny Kongres Ludowy ma 1112 członków. Zgodnie z konstytucją proklamowaną w 1977 roku, pełnia władzy ustawodawczej należy do 178 lokalnych zgromadzeń i komitetów ludowych. Uchwalane zalecenia i projekty ustaw są przedstawiane na forum Powszechnego Kongresu Ludowego, który nadaje im formę prawną. Kongres wyłania dwie instytucje centralne: liczący 5 członków Sekretariat Generalny, któremu przewodniczy sekretarz generalny, sprawujący funkcję głowy państwa, oraz Generalny Komitet Ludowy pełniący funkcję rządu. Faktyczną władzę w kraju sprawuje jednak Muammar al-Kadafi.

• Zobacz też: Przywódcy Libii.

[edytuj] Podział administracyjny

Zobacz więcej w osobnym artykule: Podział administracyjny Libii.

Libia jest obecnie (od 2003) podzielona na 34 gminy (sha`biyat)

Wcześniej Libia była podzielona na 13 regionów.

[edytuj] Gospodarka

Podstawowym bogactwem Libii oraz praktycznie jedynym towarem eksportowym kraju jest ropa naftowa, dostarczająca ok. 80% dochodu narodowego wynoszącego 8 400 USD na 1 mieszkańca (2005), który i tak jest jednym z najwyższych w Afryce. Libia dysponuje przemysłem petrochemicznym oraz hutniczym (huty żelaza i stali w Misuracie), zmarginalizowane zostało natomiast rolnictwo i przemysł spożywczy, w tym przetwórstwo owoców i warzyw, przez co obecnie Libia jest zmuszona importować ok. 75% żywności.

Sankcje gospodarcze nałożone przez ONZ w 1992 spowodowały znaczne opóźnienie w rozwoju technologicznym kraju. Sankcje zostały zniesione 12 września 2003, dlatego też obecnie Libia zaczyna zabiegać o przyciągnięcie inwestorów zagranicznych.

[edytuj] Historia

Obecna Libia zajmuje trzy odrębne krainy historyczne: Trypolitanię, Cyrenajkę oraz Fezzan. W okresie najwcześniejszym krainy te zamieszkiwały koczownicze plemiona berberyjskie, następnie od VIII wieku p.n.e. Trypolitania i Cyrenajka stały się terenami kolonizacji Greków i Fenicjan. W latach 106-64 p.n.e. wojska rzymskie opanowały tereny dzisiejszej Libii. Za rzymskiego panowania Libia była wspaniale rozwiniętą zamożną krainą. Jednym z najwspanialszych miast ówczesnej Libii było Leptis Magna, którego ruiny można podziwiać do dnia dzisiejszego. W V wieku opanowali je Wandalowie wyparci w pierwszej połowie VII wieku przez Bizancjum. Od VII wieku tereny obecnej Libii dostały się pod panowanie Arabów (m.in. dynastie Umajjadów, Abbasydów oraz Fatymidów). Od połowy XVI wieku należały do imperium osmańskiego.

W wyniku wojny turecko-włoskiej (1911-1912) terytoria te przeszły pod panowanie Włochów, którzy doprowadzili do zjednoczenia wszystkich trzech krain i utworzenia kolonii o nazwie Libia. Włosi osiedlali w Libii osadników oraz prowadzili italianizację miejscowej ludności. Po zajęciu przez Włochy Trypolisu w 1911 w kraju wybuchło powstanie kierowane przez bohatera narodowego Libii Omara Mukhtara. Walki partyzanckie koncentrujące się głównie w rejonie Gór Zielonych (Al-Dżabal al-Achdar) w Cyrenajce trwały do 1935. W celu zdławieniu powstania Włosi utworzyli w Libii obozy koncentracyjne, w których przetrzymywano łącznie 125 000 osób, głównie mężczyzn mogących stanowić kadrę partyzantki. Pomimo sytuacji w kraju kontynuowana była polityka osadnictwa i w latach 30. w Libii mieszkało już około 100 tysięcy Włochów, którzy stanowili 10% ogółu ludności.

W czasie II wojny światowej Libia stała się miejscem walk między wojskami alianckimi i Osi. Uczestniczyli w nich również Polacy (m.in. pod Tobrukiem). Po zakończeniu wojny Włochy zrzekły się praw do Libii, która początkowo przeszła pod zarząd angielski (Trypolitania i Cyrenajka) oraz francuski (Fezzan). W roku 1951 decyzją ONZ Libia stała się krajem niepodległym, w którym władzę sprawował król Muhammad Idris al-Mahdi.

Rządy królewskie nie cieszyły się wielkim poparciem i 1 września 1969 grupa młodych oficerów, kierowana przez wówczas 27-letniego kapitana Muammara al-Kadafiego, dokonała przewrotu wojskowego i proklamowała utworzenie Libijskiej Republiki Arabskiej. Wkrótce zlikwidowano wojskowe bazy brytyjskie i amerykańskie, zmuszono do wyjazdu 25 000 mieszkających w Libii Włochów oraz przeprowadzono nacjonalizację wydobycia i przetwórstwa ropy naftowej. Kadafi stworzył państwo autorytarne, oparte na ortodoksyjnym islamie, zarządzane przez Kongresy Ludowe. Libia za rządów pułkownika Kadafiego wspierała ruchy narodowowyzwoleńcze w Afryce (Afrykański Kongres Narodowy w RPA, SWAPO w Namibii, FRELIMO w Mozambiku, FROLINAT w Czadzie, POLISARIO na Saharze Zachodniej), w Azji (Organizacja Wyzwolenia Palestyny, MNLF na Filipinach) i w Europie (IRA i ETA) oraz państwa zmagające się z agresją USA jak sandinistowska Nikaragua . W latach 70. Kadafi wydał Zieloną książkę, w której opisał ustrój Libii, mający być alternatywą wobec kapitalizmu i komunizmu.

Dzięki dochodom płynącym z bogatych złóż ropy naftowej Libia stała się krajem niezależnym od Zachodu. Miliardy dolarów uzyskanych z ropy wydano na szkoły, drogi, domy, szpitale, rozwój rolnictwa oraz broń i popieranie ruchów narodowowyzwoleńczych. W roku 1986 w odpowiedzi na sponsorowanie przez Libię zamachów na amerykańskie cele, lotnictwo USA dokonało nalotu na Libię, w którym zginęły dziesiątki ludzi. W roku 1988 nad Lockerbie eksplodował w powietrzu samolot pasażerski amerykańskich linii lotniczych PanAm – zginęło łącznie 270 osób. O zamach oskarżono libijskie służby bezpieczeństwa, czego dowiedziono podczas procesu, który zaczął się w 1999 roku.

W 1992 roku ONZ nałożyła na Libię sankcje. Ograniczenie wymiany międzynarodowej stało się bezpośrednią przyczyną trudności gospodarczych, które doprowadziły do konfliktów politycznych wewnątrz kraju.

12 września 2003 r. ONZ zniosła sankcje w wyniku przyznania się Libii do odpowiedzialności za atak w 1988 roku i zgody na wypłacenie 2,7 miliarda USD odszkodowań rodzinom ofiar zamachu.

[edytuj] Zobacz też

• Religia w Libii