Krążownik lekki
Z Wikipedii
Krążownik lekki - klasa dużych okrętów wojennych, której podstawowym uzbrojeniem była artyleria, podklasa krążowników. Obecnie, podobnie jak i inne okręty artyleryjskie, zanikła. Do tej klasy należały też krążowniki przeciwlotnicze.
Klasa krążowników lekkich ukształtowała się w swoich zasadniczych cechach pod koniec pierwszego dziesięciolecia XX wieku, wywodząc się bezpośrednio z krążowników pancernopokładowych, także określanych następnie krążownikami lekkimi. Główną różnicą w stosunku do krążowników pancernopokładowych było zastąpienie lub uzupełnienie wewnętrznego pokładu pancernego przez opancerzenie pionowe burt i komór amunicyjnych, przez co krążowniki lekkie stały się silniej i racjonalniej opancerzone. Za zadanie miały wspieranie innych sił nawodnych, zwłaszcza zespołów niszczycieli, a także zadania zwiadowcze. Wykształcone w tej postaci krążowniki nazwano lekkimi, w opozycji do znacznie większych i silniejszych krążowników pancernych; natomiast w latach 20., w opozycji do krążowników lekkich, nowo budowane silniejsze krążowniki określono krążownikami ciężkimi. Cechy konstytutywne krążowników lekkich ustalono na rozbrojeniowej konferencji waszyngtońskiej jako okrętów o kalibrze dział do 6 cali (150-152-155 mm) oraz wyporności do 10.000 ton.
Zanikły po drugiej wojnie światowej pod silnym naporem lotnictwa i wprowadzania rakiet w miejsce artylerii.
Tak jak i w przypadku innych okrętów o uzbrojeniu artyleryjskim podstawowymi parametrami określającymi siłę bojową były: uzbrojenie, opancerzenie i prędkość.
Spis treści |
[edytuj] Wyporność i uzbrojenie
Wyporność wahała się od około 4000 do maksymalnie 12 400 ton, jednak przeciętnie jednostki tej klasy wypierały około 6000-8000 ton. Wielkość okrętów determinowała w większej części ich uzbrojenie i możliwości bojowe. Wspomniane 12 400 ton wyporności i 15 dział kalibru 152 mm miały tylko japońskie jednostki typu "Mogami", jednak zaprojektowanie ich jako krążowników lekkich było tylko i wyłącznie wybiegiem. Traktat Waszyngtoński z 1922 roku określał bowiem maksymalną wyporność krążowników ciężkich na 10000 ton i limitował ich uzbrojenie do maksymalnie 10 dział o kalibrze nie większym niż 203 mm, miał jednak tę lukę, że nie określał tego samego w stosunku do krążowników lekkich. Japończycy zbudowali więc serię okrętów z myślą aby w razie działań wojennych przezbroić je zamieniając trzydziałowe wieże z działami kalibru 152 mm na wieże dwudziałowe o lufach kalibru 203 mm co się stało w roku 1940.
Większość okrętów tej klasy wypierała w granicach 8000 ton z nieznacznym wzrostem w miarę upływu czasu. Oprócz artylerii w skład uzbrojenia wchodziły wyrzutnie torpedowe, zazwyczaj montowano od 6 do maksymalnie 12 w przypadku wymienionych już krążowników typu “Mogami”. Kaliber torped zazwyczaj stosowanych wynosił 533 mm lub 609 mm w przypadku okrętów japońskich.
[edytuj] Krążowniki przeciwlotnicze
Przeznaczeniem krążowników lekkich było wspieranie większych sił nawodnych, wykonywanie ataków torpedowych, zwalczanie wrogiej żeglugi i ochrona własnej przed wrogimi rajderami. Mniejsze i starsze okręty tych typów były wyznaczane do roli liderów niszczycieli – taka praktyka była szczególnie częsta we flocie japońskiej, choć wiele innych marynarek także ją stosowało.
Wewnątrz tej grupy można wydzielić krążowniki przeciwlotnicze.
Krążowniki przeciwlotnicze były podklasą stosunkowo młodą. Ich powstanie było spowodowane wzrastającą rolą lotnictwa i skutecznością samolotów. Jako pierwsi stworzyli takie okręty Brytyjczycy potrzebujący jednostek eskortowych dla swoich konwojów nękanych zarówno przez U-booty na Atlantyku jak i lotnictwo państw Osi na Morzu Śródziemnym. Pierwsze okręty tej klasy były przebudowanymi okrętami typu “C”. Istniejące działa kalibru 152 mm zamieniono na przeciwlotnicze kalibru 102 mm i dodano dodatkowe działka mniejszych kalibrów niedużym kosztem uzyskując potrzebne okręty eskortowe. Potem już budowano okręty przeciwlotnicze od podstaw, takie jak: brytyjskie typu Dido uzbrojone w 10 dział przeciwlotniczych kalibru 133 mm, czy amerykańskie typu “Atlanta” wyposażone w 16 dział kalibru 127 mm.
[edytuj] Prędkość
Drugi wymiar określający siłę okrętów to prędkość. Krążowniki lekkie musiały być szybsze od większości okrętów wroga by w razie konieczności móc oderwać się od przeważających sił, z którymi nie było szans na wygranie starcia. Okręty budowane w okresie I wojny światowej rozwijały już 27 węzłów jak np. niemieckie okręty klasy “Augsburg”/”Magdeburg” i więcej - do nawet 30 węzłów pod koniec wojny. W tamtym okresie była to prędkość w pełni gwarantująca oderwanie się od sił wroga. Dobrym przykładem może być sam krążownik “Augsburg” pod dowództwem komandora Behringa - nieraz wychodził z opałów dzięki swej prędkości.
Wraz z rozwojem i doskonaleniem siłowni okrętowych wzrastała i prędkość. W okresie międzywojennym, choć już w zasadzie w wojennym, ustabilizowała się na poziomie 30 do 33 węzłów. Wyjątkiem były okręty japońskie, które były budowane tak aby zrównoważyć ograniczenia traktatowe zawarte w Waszyngtonie w 1922 r. Nie mogąc mieć takiego samego tonażu Japończycy zdecydowali się budować okręty mające przewagę nad potencjalnymi w uzbrojeniu i prędkości. Okręty japońskie rozwijały prędkość nawet 35,25 węzłów w przypadku okrętów typu “Jintsu” zwodowanego w 1923 roku. Okręt ten był liderem flotylli niszczycieli i okrętem flagowym kontradmirała Raizo Tanaki, który zasłynął zwyciężając dużo silniejszego przeciwnika pod Tassafaronga 30 listopada 1942 r. Następny japoński krążownik “Yahagi” należący do typu “Agano” rozwijał 35 węzłów, czyli 2 do 3 węzłów więcej niż “konkurencja”.
[edytuj] Uzbrojenie
Trzecim i zarazem ostatnim parametrem określającym siłę bojową okrętu jest jego uzbrojenie. W tym wypadku jest to głównie artyleria uzupełniana wyrzutniami torpedowymi.
Najczęściej na okrętach tej klasy montowano działa o kalibrze 140 do 155 mm. Działa mniejszego kalibru 120 do 133 mm były montowane na okrętach o przeznaczeniu przeciwlotniczym i były to działa uniwersalne, przystosowane do zwalczania zarówno celów morskich jak i powietrznych. Wyrzutnie torpedowe uzupełniały artylerię dając tym okrętom całkiem dużą siłę bojową i możliwość zwalczania dużo większych od siebie przeciwników. Ilość i kaliber dział był dość ściśle powiązane z wypornością - im większa, tym więcej dział można ustawić na pokładzie. Tak na przykład japońskie okręty typy “Tenryu” wypierały 3230 ton i posiadały 4x140 mm i 6 wyrzutni torped kalibru 533 mm, typ “Jintsu” wypierał 5195 ton i miał 7 dział 140 mm oraz 8 wyrzutni torped 609 mm. Typ “Yahagi” zwodowany w 1942 roku wypierał 6650 ton, uzbrojony był w 6 dział 152 mm, 4x76 dział przeciwlotniczych i 8 wyrzutni torped kalibru 609 mm. “Mogami”, odpowiednio: 12400 ton, 15x152 mm, 8x127 mm i 12 wyrzutni torped kalibru 609 mm, budowano z założeniem, że będzie przebudowany na krążownik ciężki.
Wśród okrętów alianckich sytuacja wyglądała trochę inaczej - po pierwsze marynarka amerykańska zwodowała serię okrętów typu “Brooklyn” będących odpowiednikami japońskich okrętów typu “Mogami” i okręty te nie przeszły przezbrojenia w działa kalibru 203 mm. Przy wyporności 9700 ton miały 15x152 mm i 8x127 mm dział plot. nie posiadając wyrzutni torpedowych. US Navy zwodowała też serię krążowników przeciwlotniczych typu “Atlanta”, całe uzbrojenie artyleryjskie tych okrętów mogło zwalczać samoloty i składało się z 16 dział uniwersalnych kalibru 127 mm i uzbrojenia przeciwlotniczego małego kalibru.
Wśród krążowników brytyjskich sytuacja wyglądała nieco inaczej - przede wszystkim Royal Navy nie czuła się zmuszona do budowania okrętów mogących zmierzyć się z japońskimi typu “Mogami”. Głównym przeznaczeniem krążowników brytyjskich była ochrona żeglugi przed rajderami i z tego powodu okręty brytyjskie musiały być nieco większe i silniej uzbrojone od swych niemieckich odpowiedników. Krążownik “Apollo” zbudowany w 1934 roku i przekazany potem marynarce australijskiej był tego dobrym przykładem - wypierał 7105 ton i był uzbrojony w 8 dział kalibru 152 mm, 8x102 plot i 8 wyrzutni torped 533 mm. Krążowniki typu “Southampton” zbudowane w 1937 roku wypierały 9100 ton i były wyposażone w 12 dział kalibru 152 mm, 8 przeciwlotniczych 102 mm, 6 wyrzutni torpedowych 533 mm. Dla przykładu niemieckie krążowniki lekkie typu K (Koenigsberg) wypierały 6000 ton i uzbrojone były w 9 dział 150 mm i 4-8 uniwersalnych 88 mm.
[edytuj] Zanik
Zanik tej klasy po drugiej wojnie światowej był naturalną tendencją - artyleria ustąpiła miejsca samolotom, a po kilkunastu latach po wojnie niektóre okręty, których jeszcze nie pocięto na złom, przezbrajano zastępując działa rakietami, tworząc krążowniki rakietowe.
