Krasnojarsk kraj

Frå Wikipedia – det frie oppslagsverket

Krasnojarskij kraj


Krasnojarsk kraj sitt flagg	Krasnojarsk kraj sitt våpen

Hovudstad

Krasnojarsk

Areal

- Totalt
- % vatn

Rangering: 2.

2 339 700 km²

Innbyggjartal

- totalt
- folketettleik

Rangering: 13.

ca. 2 925 000 (2005)
ca. 1,3/km²

Føderalt distrikt

Sibir

Økonomisk region

Aust-Sibir

Regionsnummer

Offisielt språk

Russisk

Guvernør

Aleksandr Gennadijevitsj Khloponin

Nasjonalsong

Tidssone

UTC +0700

Krasnojarsk kraj, (russisk Красноярский край) er eit territorium (kraj) i Russland og eit av føderasjonssubjekta i den russiske føderasjonen. Hovudstaden er Krasnojarsk, arealet er 2 339 700 km² og innbyggjartalet er 2 925 000 (2005). Fram til 1. januar 2007 var områda Tajmyr i nord og Evenkia i nordaust delar av Krasnojarsk kraj, men samstundes eigne føderasjonssubjekt. Frå 1. januar 2007 er dei vanlege delar av Krasnojarsk kraj.

[endre] Geografi

Jenisej-elva.

Krasnojarsk kraj ligg aust i Sibir i nedslagsfeltet til elva Jenisej. På Tajmyrhalvøya i nord ligg det nordlegaste punktet på det eurasiske fastlandet. Nord for dette, i Nordishavet, ligg øygruppa Severnaja Zemlja, eit av dei siste større landområda som vart oppdaga på jorda, i 1913. Frå nord til sør strekkjer Krasnojarsk kraj seg nesten 3000 kilometer. I dei nordlegaste delane er det tundra og evig tele. Lenger sør fins store område med taiga. Vest for Jenisej er det slettelandskap, aust for elva strekkjer den store sibirske fjellvidda seg. I sør hevar høge fjellkjeder seg til nesten 3000 meter over havet. Territoriet strekkjer seg gjennom tre klimasoner, den arktiske, subarktiske og tempererte. Middeltemperaturen i januar er -36 grader celsius i nord og -18 grader celsius i sør - i juli +10 grader C i nord og +20 grader C i sør. 45 % av territoriet er skogdekt.

Fjellområdet Stolby

Krasnojarsk kraj er usedvanlig rikt forsynt med mineralressursar. 70 % av kolreservane i Russland ligg her. Det same gjer det meste av Russland sitt platina og kopar-nikkelårer, dessutan store gullårer. I tillegg fins her reservar av bly, apatitt, nefelin, molybden, titan, magnesium, magnetitt, antimon, talk, grafitt og anna. Det vert òg utvunne olje og gass i Krasnojarsk kraj.

[endre] Demografi

Det store fleirtalet av ibuarane er etniske russarar. Ved folketeljinga i 2002 var den etniske samansetjinga:

Russarar: 88,9 %
Ukrainarar: 2,3 %
Tyskarar: 1,2 %

Her bur òg minoritetar av sibirske urfolk, særskilt i dei tidlegare autonome distrikta Tajmyr og Evenkia:

5805 dolganar (0,20 %)
4632 evenkar (0,16 %)
3188 nenetsar (0,11 %)
1368 jakutar (0,05 %)
1189 ketar (0,04 %)
811 nganasanar (0,03 %)
213 enetsar (0,01 %)

Dei største byane er Krasnojarsk (917 200 ibuarar), Norilsk (131 900) og Atsjinsk (115 500).

[endre] Historie

Krasnojarsk by.

Der første ibuarane i området var tyrkiske stammar. På 1200-talet vart der sørlege delane del av det mongolske riket. Då dette gjekk i oppløysning vart desse delane med i Sibir-khanatet på 1400-talet. Då dette vart erobra av russiske kosakkar på slutten av 1500-talet vart det noverande Krasnojarsk-området del av det russiske imperiet. Fleire festningar vart bygde, og utvikla seg etter kvart til byar. I 1619 vart Jenisejsk grunnlagd på denne måten, i 1628 Krasnojarsk. Området vart brukt til å forvisa politiske fangar av tsar-Russland, mellom anna var Vladimir Lenin i fangeskap her frå 1897 til 1900. Bolsjevikane tok makta i Krasnojarsk by i oktober 1917. Frå juni 1918 til 1920 var byen kontrollert av kontrarevolusjonære ”kvitegardistar”. I 1934 vart Krasnojarsk kraj oppretta. I likheit med andre regionar i Ural og Sibir opplevde òg Krasnojarsk kraj sterk industriell vekst som fylgje av den andre verdskrigen, då mykje industri vart evakuert austover frå dei tysk-okkuperte områda i europeisk Russland.

I sovjettida omfatta krajet òg Det khakassiske autonome område. Då Sovjetunionen gjekk i oppløysing vart dette området ein eigen republikk, Khakasia, i 1992. I 1998 vart Aleksandr Lebed guvernør i Krasnojarsk kraj. Han hadde tidlegare vore presidentkandidat mot Boris Jeltsin, og det var ei vanleg oppfatning at han ville bruka guvernørposten til å byggja opp ein maktbase for å stilla som presidentkandidat igjen seinare. Dette vart det ikkje noko av, og Lebed døydde i ei helikopterulukke 28. april 2002.