Horats

Frå Wikipedia – det frie oppslagsverket

Horats, som Anton von Werner tenkte seg han

Den romerske skalden Horats, eigentleg Quintus Horatius Flaccus, vart fødd i Venusia i Sør-Italia i år 65 fvt. Venusia var ein småby i grenseområdet mellom Apulia og Lucania.

Han kom frå etter måten små kår, som son av ein frigjeven slave, men fekk likevel god opplæring i gresk språk, filosofi og dikting. Etter å ha teke del i borgarkrigen på 40-talet fvt., fekk Horats stilling som skrivar i skattkammeret i Roma. Det var no han byrja å dikte på rett, etter mønster av greske dikt, men på latin. Han vart kjend med Vergil, Varius og Maecenas, og den sistnemnde gav han ein gard aust for Roma, der Horats budde mykje av livet sitt.

Maecenas var ein nær ven av Horats livet ut, og fleire av Horats sine dikt er stila til han.

Det var etter at Julius Cæsar var drepen, at Horats gjekk inn i hæren, der han tente under Marcus Junius Brutus. Han kjempa då som stabsoffiser, tribunus militum, i slaget ved Filippi. Ifølgje han sjølv, berga han seg frå å bli drepen i dette slaget ved å kaste skjoldet og springe derifrå. Då det vart erklært amnesti for dei som hadde stridd mot den sigerrike Octavian (sidan Augustus), vende Horats attende til Italia, men fann då at eigedomen åt familien hadde vorte konfiskert. Horats fekk då arbeid som scriba quaestorius, funksjonær for skattkammeret, som gjorde at han klarte seg bra økonomisk og gjorde det mogleg for han å halde fram med diktinga si.

Horats var med i den litterære krinsen som omfatta Virgil og Varius, og det var desse som introduserte han til Maecenas, som var ein ven og fortruleg til Augustus. Maecenas vart støttespelar og god ven for Horats, og det var han som lét Horats få denne garden nær Tiberen i Sabinardalen, dagens Tivoli i Italia. Garden er i dag ein pilgrimsstad for dei litterært interesserte.

Etter borgarkrigen var slutt i år 31 fvt., var Augustus herskar i Romarriket. Han lika Horats godt, og ville gjere Horats til sin personlege sekretær. Men Horats takka høfleg nei, og dette vart godteke.

Horats er kanskje mest kjend for odane sine, og brevet om diktekunsten. Odar er lyriske dikt. Tre av samlingane med odar kom ut i år 23, og ei fjerde kom i år 13. Horats døydde i år 8 fvt., få dagar etter Maecenas. Men også ein av epistlane hans er svært velkjend, det er Ars Poetica, der Horats kjem med ein dikt-teori. Han meiner poesi må vere både godt laga semantisk og formelt, og og samtidig gje glede åt lesaren eller tilhøyraren. Dette blir gjerne referert som dulce et utile, både behageleg og nyttig.

Johannes Gjerdåker har gjendikta eit utval av Horats sine odar, og dei er gjevne ut på Det Norske Samlaget.

Horats var den leiande lyriske poeten i Romarriket i keisar Augustus si tid. Han blir av klassisistane generelt sedd som den største av dei latinske poetane. Mange av uttrykka hans er i bruk den dag i dag, på latin eller i omsetjing, såleis grip dagen (carpe diem), det er godt og rett å døy for fedrelandet (dulce et decorum est pro patria mori) og den gylne mellomvegen (aurea mediocritas).