Homocultuur
Uit Wikipedia, de vrije encyclopedie
 |
|
|
Homocultuur is een subcultuur van homoseksuelen, lesbiennes, biseksuelen en transseksuelen die een referentiekader delen van gemeenschappelijke opvattingen, gedragscodes en symbolen.
Inhoud |
[bewerk] Inleiding
Participatie binnen de homocultuur is een van de manieren om uiting te geven aan een persoonlijke seksuele identiteit. Niet alle leden van seksuele minderheidsgroeperingen participeren echter binnen de homoseksuele subcultuur of zijn zich überhaupt van het bestaan ervan bewust. Naast onwetendheid kan ook geografische afstand tot de subcultuur een rol in non-participatie spelen. Andere redenen om zich er niet mee in te laten is vrees voor een maatschappelijk stigma, afkeer van of het oneens zijn met de heersende opvattingen of participatie in een andere subcultuur.
Afhankelijk van de mate van acceptatie van homoseksualiteit in de omringende samenleving is homocultuur al dan niet te categoriseren als tegencultuur. Het referentiekader van een tegencultuur vormt zo’n radicale breuk met het referentiekader van de dominerende cultuur dat zij daarmee in conflict komt. In samenlevingen waar homoseksualiteit een taboe is en strafbaar, vormt de homocultuur een tegencultuur. De Amerikaanse en Europese homocultuur onderscheidt zich in dat opzicht nadrukkelijk van de homocultuur in veel niet-Westerse landen. Niettemin was ook in Westerse maatschappijen homoseksueel gedrag tot voor kort verboden en dateren veel voorzieningen en code’s uit de tijd dat de homobeweging nog ‘ondergronds’ was.
Het idee van een homocultuur is echter niet onomstreden. Sommige critici menen dat er te weinig homoseksuelen in participeren om als betekenisvol te kunnen worden beschouwd. Anderen vinden daarentegen dat het bestaan van een homocultuur niet te ontkennen is en de basis vormt van een homogemeenschap met gedeelde geschiedenis, normen en waarden.
Een andere kanttekening kan worden geplaatst bij de uniformiteit die door het begrip wordt gesuggereerd, terwijl de samenstellende delen van de gemeenschap de neiging hebben om elkaar uit te sluiten. Er bestaan bijvoorbeeld vooroordelen van homo’s en lesbiennes ten aanzien van biseksuelen en velen van hen moeten niets hebben van transseksuelen. Zelfs in de fracties onderling heerst haat en nijd: leerfetisjisten en pedofielen geven de homogemeenschap volgens sommigen een slechte naam en onder de lesbiennes wordt veelbetekenend onderscheid gemaakt tussen butch en femme. Toch wordt over het algemeen aangenomen dat alle seksuele minderheidsgroeperingen voldoende overeenkomsten hebben met elkaar en verschillen met de heteroseksuele bevolkingsgroep, om van een gezamenlijke cultuur te kunnen spreken.
[bewerk] Elementen van de homocultuur
Volgens de heersende consensus bestaat de (Westerse) homocultuur uit een aantal, uiteenlopende elementen:
- Een breed netwerk van voorzieningen en belangenverenigingen
- Gedeelde kennis van de geschiedenis van de homo-emancipatie
- Symbolen
- Het werk van bekende homoseksuelen op politiek en artistiek vlak
- Homo-erotische cultuuruitingen
- (Ironische) omarming van zaken die stereotypisch met homoseksualiteit worden verbonden
[bewerk] Voorzieningen
Onder het uitgebreide netwerk van voorzieningen voor homoseksuelen, biseksuelen en transseksuelen kunnen uitgaansgelegenheden, hulpverleningsorganisaties, belangenorganisaties, media en homo-ontmoetingsplaatsen worden gerekend. Dit netwerk is in de loop der tijd ontstaan uit het gevoel dat de doorsnee voorzieningen niet voldoende toegankelijk waren voor homoseksuelen of niet in hun behoeften voorzagen. In Nederland is de totstandkoming van dit netwerk redelijk gemakkelijk verlopen, omdat men door de verzuiling al gewend was aan het idee van groepsspecifieke verenigingen en instellingen. Hier maken leden van de subcultuur doorgaans selectief gebruik van deze voorzieningen. In Amerika, waar de coming out veel meer een afscheid van een heteroseksuele levensstijl betekent, wordt meestal intensiever van dit netwerk gebruikgemaakt en is het bovendien meer gesegregeerd.
Het voorzieningenaanbod vormt de kern van de homocultuur, omdat het ontmoetingsplaatsen en communicatiemogelijkheden creëert waardoor de normen en waarden van de gemeenschap kunnen worden overgedragen. Uit het belang van deze voorzieningen volgt dat de homocultuur in hoofdzaak een (groot)stedelijke subcultuur is, omdat alleen daar een fijnmazig netwerk kan ontstaan en (commercieel) overleven. Sommige steden staan speciaal om hun grote voorzieningenaanbod en tolerantie jegens homoseksuelen bekend, zoals Amsterdam, San Francisco en Sydney.
Voorbeelden in Nederland:
- Uitgaansgelegenheden: 't Bölke (Enschede), De Roze Wolk (Utrecht), De Trut (Amsterdam), Sappho (Amsterdam), DWH (Delft)
- Hulpverleningsorganisaties: Schorerstichting, Gay & Lesbian Switchboard
- Belangenorganisaties: COC
- Media: Gaykrant, Expreszo, Het Roze Rijk, MVS, Whittier
[bewerk] Geschiedenis
Hoewel er niet verondersteld kan worden dat alle participanten nauwkeurige kennis van de geschiedenis van de homo-emancipatie hebben, is een aantal hoogte- en dieptepunten bij velen bekend.
De strekking van het academische werk van de Duitse seksuoloog en voorvechter van homorechten Magnus Hirschfeld (1868-1935) en de Amerikaanse bioloog Alfred Kinsey (1894-1956), die beiden over de homoseksuele geaardheid publiceerden is velen bekend. Evenals de strijd tegen de sodomiewetten: in Nederland artikel 248-bis uit het Wetboek van Strafrecht, in Duitsland Paragraaf 175, in Engeland de Sexual Offences Acts en de wetten in de verschillende Amerikaanse staten die homoseksueel gedrag strafbaar stelden. Ook de strijd voor de erkenning van het homohuwelijk is algemeen bekend. De aids-epidemie van de jaren tachtig laat tot op de dag van vandaag zijn sporen na. Tot slot behoren baanbrekende coming outs tot de collectieve kennis van de homogemeenschap. In Nederland waren Benno Premsela (1920-1997) en Albert Mol (1917-2004) in dat opzicht erg belangrijk. Een coming out die recent in Amerika veel opzien baarde en ook in andere Westerse landen bekend werd, is die van comédienne Ellen DeGeneres (1958). Zij was een van de eersten in Hollywood die publiekelijk voor haar geaardheid uitkwam en bovendien op televisie een lesbisch personage speelde. DeGeneres en het door haar gespeelde titelpersonage in de serie Ellen kwamen gelijktijdig uit de kast in april 1997 (The Puppy Episode).
[bewerk] Symbolen
Internationaal gedeelde en bekende symbolen uit de homocultuur zijn de regenboogvlag, de roze driehoek en twee ineengehaakte mannelijkheids- of vrouwelijkheidstekens. Deze symbolen worden vooral tijdens Gay Prides uitbundig uitgedragen, maar vormen ook in meer allerdaagse situaties tekenen van herkenning.
[bewerk] Bekende homoseksuelen
Het werk van bekende homoseksuelen in de politiek, kunst of showbizz worden in de homogemeenschap met extra aandacht gevolgd, zeker wanneer zij hun homoseksualiteit niet onder stoelen of banken steken of hun geaardheid in hun werk centraal stellen. Sommige bekende homoseksuelen groeien uit tot rolmodellen voor de leden van de subcultuur. Voorbeelden zijn: Paul de Leeuw, Gerard Reve, Paul Haenen, Frédérique Spigt en Mathilde Santing.
[bewerk] Homo-erotische cultuuruitingen
Omdat de meeste leden van de homoseksuele subcultuur er behoefte aan hebben of het prettig vinden om zich in de massamedia en de kunst gerepresenteerd te zien, is er speciale aandacht voor boeken, films en televisieseries met homoseksuele thematiek.
Tot de ‘canon’, als men daar in dit verband van mag spreken, behoren onder andere de boeken van Gerard Reve, Sarah Waters, Radclyffe Hall en Armistead Maupin, films als Gentlemen Prefer Blondes (1953), Rebel without a cause (1955), Ben-Hur (1959), Midnight Express (1978), Mommie dearest (1981) Making Love (1982), Thelma & Louise (1991), Philadelphia (1993), Beautiful Thing (1996), Fucking Åmål (1998), Edge of Seventeen (1998) en If These Walls Could Talk 2 (2000) en televisieseries als Ellen (1994-1998), Absolutely Fabulous (1992-2004) Will & Grace (1998-2005), Queer As Folk (2000-2005) en The L Word (2004-2008).
[bewerk] Stereotypen
Hoewel er binnen de homogemeenschap veel wordt afgegeven op de stereotypische opvatting van de 'homoseksuele smaak', houdt de homocultuur ook met veel enthousiasme die stereotypen zelf in stand. Camp speelt een grote rol in de bejubeling van muziek van bijvoorbeeld ABBA, Willeke Alberti en de Zangeres zonder Naam. Ook de liefde voor disco en het Eurovisiesongfestival wordt breed uitgedragen. Ook de verheerlijking van filmsterren als Judy Garland, Marlene Dietrich, Katharine Hepburn, Mae West Marilyn Monroe en Liza Minnelli, zangeressen als Barbra Streisand, Josephine Baker en Diana Ross en popsterren als Madonna, Cher en Kylie Minogue wordt stereotypisch met homoseksuele mannen in verband gebracht. Openlijk lesbische zangeressen als Melissa Etheridge en k.d. lang worden door veel lesbiennes op handen gedragen.
