Burgerlijke Stand

Uit Wikipedia, de vrije encyclopedie

In de registers van de Burgerlijke Stand wordt iemands burgerlijke staat opgenomen. Hieronder valt te weten wanneer iemand geboren, overleden, getrouwd en gescheiden is. Ook wordt het geregistreerd partnerschap sinds de invoering ervan in 1998 bijgehouden.

In iedere gemeente in Nederland en België kan een huwelijk worden gesloten en partnerschappen worden geregistreerd door een zogenoemde ambtenaar van de Burgerlijke Stand.

In de meeste Nederlandse gemeenten kunnen speciaal hiervoor aangestelde personen op vrijwillige basis de huwelijken en de registratie van de partnerschappen voltrekken. Deze BABS'en (Buitengewoon Ambtenaar Burgerlijke Stand) zijn hiervoor apart aangesteld en beëdigd. In enkele gemeenten is het mogelijk om voor het huwelijk of het geregistreerd partnerschap zelf de ambtenaar van de Burgerlijke Stand of de BABS te kiezen die het huwelijk gaat voltrekken. Een ambtenaar die weigert mensen van hetzelfde geslacht te huwen, wordt een weigerambtenaar genoemd.

[bewerk] Geschiedenis

De Burgerlijke stand is in het grootste deel van Nederland ingevoerd in 1811 door Napoleon Bonaparte, met de invoering van de Code Napoléon op 1 maart 1811. De feitelijke invoering verschilt van plaats tot plaats. Zo werden de eerste huwelijksaktes in Amsterdam opgemaakt op 3 maart 1811. De overlijdens- en geboorteaktes beginnen daar op 23 juli van datzelfde jaar. In Friesland zijn er ook gemeenten waarvan de registers pas in 1812 beginnen.^[1]

Napoleon voerde de Burgerlijke Stand in om o.a. de dienstplicht ten behoeve van zijn leger beter te kunnen afdwingen en om een efficiëntere belastingheffing in te voeren. Om dezelfde redenen werden zijn hervormingen door de overheden ook na zijn bewind gehandhaafd in de eertijds door hem bezette gebieden. In de Zuidelijke Nederlanden en in Zeeuws-Vlaanderen was de Burgerlijke Stand al in 1796 ingevoerd, in de verschillende Limburgse gebiedsdelen tussen 1796 en 1804. In de vrije gebieden Gemert en Ravenstein werd eind 18e eeuw ook al met de Burgerlijke Stand geëxperimenteerd.

Bij de invoering van de Burgerlijke Stand werd iedere Nederlandse burger (in Noord en Zuid) die nog geen vaste achternaam had, met een apart decreet van Napoleon van 18 augustus 1811,^[2] verplicht er een te kiezen. Dat sommige mensen bij wijze van protest een belachelijke naam als Naaktgeboren of Zondervan zouden hebben gekozen, is een hardnekkige mythe. De namen zijn vaak al ouder.^[3]

Toch bleven er nog geruime tijd mensen over die geen achternaam voerden. Op 17 mei 1813 werd een nieuw decreet uitgevaardigd waarin bepaald werd dat men toch echt voor 1 januari 1814 een achternaam moest kiezen. Maar ook dat werd niet overal opgevolgd. Veel later, toen het Verenigd Koninkrijk der Nederlanden alweer enige tijd een feit was, vaardigde koning Willem I op 8 november 1825 nog een Koninklijk Besluit uit waarin werd bepaald dat wie nog geen (vaste) achternaam had vastgelegd, daar nog 6 maanden de tijd voor kreeg.^[2]

[bewerk] Gebruik voor genealogisch onderzoek

De Burgerlijke Stand is een belangrijke informatiebron voor mensen die aan stamboomonderzoek doen. Hiervoor is het project Genlias opgezet om deze gegevens digitaal beschikbaar te stellen. De gegevens zijn tevens van groot belang voor allerlei andere onderzoeken.

Een andere belangrijke bron is het bevolkingsregister, waarin onder meer vestiging, vertrek en religieuze gezindheid werden vastgelegd. Het bevolkingsregister is dus een doorlopende registratie, in tegenstelling tot de Burgerlijke Stand die uit momentopnames bestaat.

Voor gegevens uit de Burgerlijke Stand gelden beperkingen aan de openbaarheid om de privacy van nog levende personen te beschermen. Voor geboorteaktes geldt in Nederland een openbaarheidsbeperking van 100 jaar, voor huwelijksaktes 75 jaar en overlijdensaktes 50 jaar.

[bewerk] Bronnen en referenties