Valkeberg (plaats)
Van Wikipedia
Dit artikel is gesjreve in 't Valkebergs. 't Weurt gewaardeerd óm in dit artikel 't Valkebergs aan te hauwe of aan te gaeve welk anger dialek gebroek is.
Valkeberg of Vallekeberg ies 'n sjtedsje dat liek in 'n dal aan de Geul in de gemeinte Valkeberg aan de Geul in Zuud Limburg. In 'n oorkonde van 1 mei 1353 sjteit de 1e sjrieftelike vermelding van Valkeberg es sjtad: burch ind (en) stat zu Valkinburch. Saer 1353 haet 't plaetske dus sjtadsrechte. De beteikenis van de naam ies waarsjienlik börch van Falco. De luuj kalle hie Valkebergs Valkeberg ies 'n toeristeplaetske.
Inhawd |
[bewirk] Buurtsjappe
Bie 't sjtedsje Valkeberg huère ouch de buurtsjappe en wieke:
[bewirk] Historie
In 1041 sjteit in 'n sjinkingsacte van keizer Hendrik III de naam Falchenberg veur 't ièrsj geneump. Gosewijn I ies in 1100 de 1e hièr van Valkeberg. 't kesjtièl, dat hièl markant op 'ne centraal gelege heuveltuup, de Heunsberg, liek, zal in de loup van ièwe 't doelwit blieke van aanvalle door Hollandse, Sjpaanse en Franse troepe. In 1762 weurt 't definief opgebloze en zal noats miè opgeboewd weure. Wat blief ies 'n rewien. Van 't ièrtieds mieddelièws vestingssjtedsje sjtoont allewiel allein nog gedeiltes van de mergele sjtadsmoere, eine rónne tore, 'ne verdedigingstore (den Halder) en 2 (van de 6) ingansgspoorte: de Berkelpoort en de Grendelpoort.
Tegeneuver kesjtièl Den Halder sjteit de mieddelièwse kèrk van Sinterklaos (Nicolaas) en SinteBerb (Barbara) geboewd in gotische sjtiel mèt 'ne typisch Limburgse toresjpiets. In 1904 weurt 't geboew vergruèt ónder Pierre Cuypers. Binne zint 'n aantal kunsveurwerpe te zeen: 'n altaarkruus mèt crucifix oet de 15e ièw; 'n marianum mèt 'n laatgotisch modergaods-beeld en 'n modergaods-beeldsje van Jan van Steffeswert oet de 16e ièw. Aan de euverkant van de sjtraot bevingk ziech 'n Mariakapelke. Rónd 1960 krieg Valkeberg 'n 2e parochie mèt 'n eige kèrk, gewiejd aan Slevevrouw van ummerdoerende biesjtand. 't Ontwerp ies van architect Theo Boosten. In 'n protestants kèrkske oet 1891, aan De Plenkert, ies allewiel 'n restaurant gevestig. De begraafplaats bevingk ziech op terrasse in de helling van de Cauberg.
[bewirk] Fietsrenne in Valkeberg
In 1938, 1948, 1979 en 1998 vinge de Waereldkampioensjappe fietsrenne plaats op de Cauberg. In 1992 en in 2006 ies de Cauberg aankómsplaats van 'n etappe van Tour-de-France. De Europese kampioensjappe weure hie in juli 2006 georganiseerd. De finishplaats van de Amstel Gold Race, 'ne jaorliks truukkómmende fietsrenklassieker, dae gebruuk maak van de sjtiel hellinge in de gemeinte, waor hie in 2003, 2004 en 2005. 't Hellingspercentage van de Cauberg bedreug 12%. Neve de Cauberg zint: de Geulhemmerberg mèt 11%; de Barakkeberg mèt 14 % en de Keuteberg mèt 22% beruchde beklumminge.
[bewirk] Sjrieversj en diechtersj in 't Valkebergs
- Annemie Bemelmans-Steynebrugh (Boete de Paort)
- Bert Diederen (1948) (leedsjes), (Sint-Pièter)
- Els Diederen (1946) (gediechte en artikele), (Sint-Pièter)
- Jan Diederen (1936) (leedsjes), (Sint-Pièter)
- Karel Dorren (1896-1988), (verhaole en gediechte), (Sint-Pièter)
- Theodoor Dorren (1857-1937), (Woordebook en gediechte)
- Huub Duijzings Vild (1934)
- May Essers-Prevoo (1895-1972)
- Zef Habets (1918)
- Wiel Knubben (1948)
- Roep Lambriks (1918-1977)
- Sjeng Meijs (1901-1960), (gediechte), (Sint-Pièter)
- Jan Notten (1935-2005) (Brokem), beuk (gedeiltelik in 't dialek) en artikele (historie, dialek)+ Veldekesjpelling.
- Léon Pluymaekers (1924-1988), (leedsjes en artikele)
- Lou Pluijmen (1930) (artikele), (Boete de Paort)
- Sjeng Rouvroye (1922) Vild, (gediechte en toneelsjtökker)
- Bèr Schols (1924) Berg
- Guus Sjmeets (1948) (leedsjes)
- Frans Stevens (1922), (Boete de Paort)
- Anneke Ubaghs-Cobbenhagen (1903-1975), (gediechte en artikele), (Sint-Pièter)
- Huib Ubaghs (1860-1949)
- Henk Thewissen, beuk (gedeiltelik in 't dialek) en artikele (historie, dialek).
- Pierre Visschers (1882-1936)
[bewirk] Dörpsvereiniginge
- Kunskrink Henri Jonas
- Veldeke-Valkeberg
- Historische krink Land van Valkenburg en Heuvelland
- Harmonie Kurkapel Falcobergia oet 1902
- Koninklijk Walrams genootschap (mannekoar en harmonie)
- Sjötterie Edele Nobele Agtbaere Jonge en Oude Loffelijke Schutterye der stadt en vrijheid Valkenborgh
- Zangvereiniging Chorale 2000
- Dameskoar Belcanto Resonance
- Mannekoar Geulklank oet 1954
- Carnavalsvereiniging de Mirlitophilen oet 1879
- Carnavalsvereiniging de Luèterklöpperkes
- Voetbalclub Walram
- Jónkheid Boete de Paort
[bewirk] Ander bezeenswaerdigheide
- De sjtasie van Valkeberg, woort in 1853 in mergel geboewd door de Mestreechs-Aokese sjpoorwaegmaatsjappie. De arsjitek leet ziech inspirere (neo-sjtiel) door 't nuuj Tilburgs palies van keuning Willem II, dae op dat moment groathertog waor van 't groathertogdom Limburg. In de gevel aan de perronkant sjteit de Mestreechse sjter en de arend oet Aoke. 't Geboew ies de oudste nog in gebruuk zinde sjtasie van Nederland. De twiè zievleugele datere oet 1889.
- Kesjtièl Oas (NL - Kasteel Oost)(mergelboew)
- De Valkeneer (NL - De Valkenier), 'n attractiepark veur kinger.
- Sjprookjesbos (NL - Spookjesbos)
- De Wilhelminatore (NL - De Wilhelminatoren), mergele oetziechtore oet 1906
- de rewien van 't kesjtièl Valkeberg (NL - Burchtruïne) en de vesting Valkeberg mèt de sjadsmoere, de Berkelpoort en de Grendelpoort (NL - stadwallen en poorten)
- Twiè watermeules aan de meuletak van de Geul: de Ouw watermeule op Sint-Pièter (NL - oude watermolen in de St. Pieterstraat) en de Franse meule (NL - Franse watermolen) in de Lei (Lindelaan). De watersjtruim weurt gereigeld door de Erke ('n sjluus), gelege bie 't Walramplein.
- Museum Het Land van Valkenburg (Sjtreekmuseum) in 't veurmalig gemeintehoes en poskentoar, geboewd in 1901 in Art-Nouveau of Jugendstil, op de plek wao dao veur 'n landshoes sjtóng. 't Ies gelege in de Groate sjtraot-centrum.
- Twiè Mergelgrotte of groeves (NL - Mergelgrotten): de Gemeintegrot aan de Cauberg en Fluwelegrot aan de Daelhemmerweeg.
- De Sjteinkolemien ( NL - Steenkolenmijn) aan de Daelhemerweeg ies 'n replica van 'n echte koel, zoawie d'rsj in Zuud-Limburg tot 1968 väöl geëxploiteerd woorte.
- De Romeinse catacombe (NL - Romeinse catakomben): kopie (oet 1913) van de catacombe in Roame in de mergelgrotte in de Plenkert.
- 't HollandCasino (NL - Casino) op de Cauberg.
- Thermae 2000 ( NL - Thermae 2000), thermaal bad op de Cauberg, oet 2000.
- Kabelbaan en rodelbaan ( NL - Kabelbaan en rodelbaan) op de Nerum.
- Rotspark en Opelochtheater (NL - Rotspark en openluchttheater) in de Plenkert.
- Lourdesgrot (NL - De grot van Lourdes): replica van de grot in Lourdes geboewd in 1927. Dao ies gebruuk gemaak van de mergelwand van de Gemeintegrot aan de Cauberg. De oetveuring ies op dezelfde sjaal es de echte grot in Lourdes.
[bewirk] Jaorlikse en traditioneel evenemente
- De Brónk en kèrmes ies op de 1e zóndeg van juli.
- Op 30 april weurt eder jaor de Mei-den geplant op 't Grendelplein, door de jónkheid.
- Van hauf november tot hauf december vingk in de Gemeintegrot en in de Fluwelegrot de Kaersjmert plaats.
|
|
 |
|---|---|
| Dörper: Berg | Brokem | Houtem | Oud-Valkeberg | Sjin op Geul | Sub | Valkeberg | Vild | |
| Buurtsjappe en gehuchte: Boete de Paort | D'n Emmaberg | Geulem | De Hièk | De Hièkerbeek | Hièrewaeg | Iezere | Ingwege | Keuteberg | De Nerem | Oas | De Plenkert | Sint Gerlach | Sint-Pièter | Sjuèmer | De Sjtoepert | Sjtraobaek | Sjtröch | Terbliet | Vroenhof | Walem | |
