Εξωσκελετός

Από τη Βικιπαίδεια, την ελεύθερη εγκυκλοπαίδεια

1. Triops longicaudatus

Ο εξωσκελετός ή εξωτερικός σκελετός είναι σκελετός, που δεν βρίσκεται μέσα στο σώμα, αλλά αποτελεί κάλυμμα γύρω του. Εκκρίνεται από το δερµάτιο (cuticula), Δεν υπάρχει στα δευτεροστόμια, και στα προστόμια υπάρχει μόνο στα αρθρόποδα (μυριάποδα, αραχνοειδή, καρκινοειδή, έντομα κ.α.). Ο σκελετός στα εχινόδερμα δεν είναι εξωσκελετός, γιατί δημιουργείται από το μεσόδερμα.

Κατ αρχήν ο εξωσκελετός εξελίχτηκε από μια αλυσίδα δακτυλίων, το κάθε ένα από τέσσερις πλάκες. Η πλάκα στη ράχη λέγεται τεργίτης , η απέναντι πλάκα στερνίτης και οι δυο πλευρικές πλάκες λέγονται πλευρίτες.

2. Paralithodes californiensis

3. Harpaphe haydeniana

[Επεξεργασία] Λειτουργίες

Κάθε σκελετός πρέπει να εξασφαλίζει δυο βασικές λειτουργίες

τα άρθρα που συνθέτονται μεταξύ τους με αρθρώσεις μέσα τους μύες δίνουν τη δυνατότητα για κινήσεις. Υπάρχουν και κινήσεις που επιτυγχάνονται με μαλακά μόρια, αν σκεφτούμε τα σαλιγκάρια ή τη γλώσσα, αλλά για τρέξιμο ή πέταγμα χρειάζονται εν γένει σκληρότεροι μοχλοί.
πρέπει να στηρίζει τα μαλακά μέρη του σώματος, που αλλιώς με το βάρος τους δεν θα μπορούσαν να λειτουργούν σωστά.

Εάν ο σκελετός καλύπτει ως θώρακας το σώμα, μπορεί να εξασφαλίζει επίσης τις λειτουργίες του δέρματος.

εμποδίσει τη αποξήρανση του σώματος
προστατεύει σε σχετικό βαθμό από τραυματισμούς.
είναι όριο μεταξύ του εξωτερικού και εσωτερικού περιβάλλοντος με αισθητικές λειτουργίες.

Η εξέλιξη επιδρά στη φόρμα του εξωσκελετού, δίνοντάς του άλλες λειτουργίες. Είναι αυτονόητο πως μέσων της Φυσικής Επιλογής αυτοί οι φόρμες ευνοούνται, που

μιμίζουν το περιβάλλον και δυσκολεύουν έτσι, πως τα ζώα ανακαλύπτονται απο τη λεία τους ή σαν λεία, (εικόνα 5)
δυσκολεύουν να τα τρώει κανεις λ.χ. εξ αιτίας τη αγκόδη επιφάνεια του εξωσκελετός (εικόνες 2 και 6)
αυξάνουν τη πιθανότητα για ζεύξεση, γιατί τα ζώα κατέχουν εργαλεία να διόχνουν τα ανταγονιστικά αρσενικά (εικόνα 7)

[Επεξεργασία] Δομή

Ο εξωσκελετός αποτελείται σε µεγάλο ποσοστό από ένα αζωτούχο πολυσακχαρίτη, τη χιτίνη. Αυτή με τις αλυσίδες της σχηματίζει στρώματα ορθογώνια μεταξύ τους και με αυτό το τρόπο δίνει τη στερεότητα. Η σκληρότητα προέρχεται απο πρωτεΐνες και επιτυγχάνεται μόνο μερικές ώρες μετά τη έκδυση. O εξωσκελετός των δεκαπόδων περιέχει επίσης ασβεστιτικές ενώσεις. Έτσι κατασκευάζονται σκληρά κομμάτια σαν πλάκες, που σχηματίσουν στερεό περίβλημα. Μακρές η στενές πλάκες μπορεί να συνθέτονται σε αγγεία, λ.χ. στα άρθρα των ποδιών. Λειτουργούν σαν μοχλό. Αυτά τα κομμάτια συνθέτονται με μαλακά τμήματα, που λειτουργούν σαν αρθρώσεις. Ένας μυς, που βέβαια βρίσκεται μέσα στο σκελετό, συνθέτει δύο άρθρα κοντά στη κοινή άρθρωσή τους. Εάν συστέλλεται, τα άρθρα κλίνουν προς το μυς. Για να γίνει η αντίθετη κίνηση, ο μυς χαλαρώνει και άλλος μυς στο απέναντι άκρο της ίδιας άρθρωσης συστέλλεται.

Ο εξωσκελετός μπορεί να είναι εξαιρετικά σκληρός. Υπάρχουν κολεόπτερα, στον εξωσκελετό των οποίων είναι αδύνατον να διεισδύσει κανείς ακόμη και με πολύ αιχμηρά εργαλεία. Από την άλλη, για παράδειγμα στο πόδι μιας αράχνης που έχει διάμετρο ένα χιλιοστόμετρο, ο εξωσκελετός είναι πάρα πολύ λεπτός.

Το μόνο ελάττωμα του εξωσκελετού είναι πως, αφού σκληρυνθεί, δεν αναπτύσσεται. Έτσι, το ζωο με εξωτερικό σκελετό, για να μεγαλώσει, πρέπει να αλλάξει το σκελετό του. Αυτή η διαδικασία λέγεται έκδυση.


Εικόνα 4: Giant isopod	Εικόνα 5: Ακρίδα, μιμείται τα φύλλα γύρο του	Εικόνα 6: Dicladispa testacea, δεν τρώγεται εύκολα	Εικόνα 7: Dynastes hercules διώχνει τους ανταγωνιστές με τα κέρατα	Εικόνα 8: Brevipalpus phoenicis