Müstecib Ülküsal

QIRIMTATAR VİKİPEDİYASINIÑ MALÜMATI

Müstecib Ülküsal (Müstecib Hacı Fazıl) (1899 – 1996) XX asırda diasporada Qırımtatar milliy oğraşlarnıñ eñ müim adamlarından birevidir. O em doğğan yeri olğan Romaniya Dobrucasında, em ana-vatanı Qırımda, em Almaniya, Lehistan kibi ğarbiy memleketlerde, em de köçkeni Türkiyede pek çoq milliy oğraşlarda tapılğanı içün keniş malümat ve tecribe saibi olğandır. Qırımtatar neşriyat tarihınıñ eñ uzun sürgen mecmuası olğan Emel mecmuasını qurğan ve uzun seneler neşir etkendir. Bundan başqa Qırımtatar milliy areketi, medeniyeti, tarihı, etnografiyasınen alâqalı pek çoq kitap yazğan ve neşir etkendir. O tamamınen aqiqiy bir dava adamıdır.

Qartbabasınıñ adı Abdurrahmandır. Abdurrahman 1840 senesinde Qırımnıñ Or uzyediniñ bir köyünde tuvğan. 1862 senesinde Dobrucağa köçken. Romaniyağa kelgende yañı evli eken. Dobrucada Hakime, Sakine adında eki qızı ve Fazıl, Qavlamet, Dervişamet adında üç oğlu doğğan. Müstecib Ülküsalnıñ babası Fazıl 1869 senesi doğğan. Fazıl 1896 senesinde Vefa Çelebi adındaki bir Qırımtatar muaciriniñ qızı olğan Şerifenen evlengen. Müstecip Ülküsalnıñ anası Şerifeniñ babası Vefa Efendi ve anası Hacımelek Qırımnıñ Kefe uyezdiniñ Qazan Tip köyündendir.

Müstecip Ülküsal 1899 senesinde doğdı. Qardaşları Saliha - 1904, Meliha - 1906, Necib - 1908, Münib - 1910, Nazım - 1912, Seyfeddin - 1920 senelerinde doğğan eken. Müstecip Ülküsal ilk mektepni Dobrucada, orta mektepni İstanbulda oquğandır. I Cian cenki başlağanda İstanbulğa qaytamağanı içün eki sene Köstencedeki Mecidiye Musulman Seminarıyasına ketkendir. 1916 senesinde Romaniya cenkke qatılğan soñ seminarıya qapanğan oquvı yarım qalğandır. Bundan soñ özüniñ köyünde ilk mektepte muallimlik yasamağa başlağandır.

1918 senesinde Qırımdaki Suleyman Sulkeviç ükümeti Qırım tamırlı olğanlarnı Qırımğa qaytmaları içün çağırğan soñ bir Rus gemisinde saqlanıp Aqyarğa ketti. 1920 senesine qadar başta Bağçasarayda Qaymaz Ağa mektebinde daa soñra Foti Sala mektebinde ocalıq yasadı. Talebelerinen beraber Qırım köylerinde musamereler ötkerdi, milliy davanı desteklegen qonuşmalar yasadı. 1920 senesinde oquvını tamamlamaq içün Qırımdan Türkiyege keldi. Polatlıda daa evel Türkiyege köçken emceleri Qavlamet ve Dervişametniñ qatına bardı. 1921 senesinde Qırımtatar muacirleri köylerinden olğan Qarayavşanda ilk mektepte ocalıq yasadı. Aynı seneniñ yazında İstanbuulğa ketip yarım qalğan oquvına devam etti. 1922 senesinde litseyni bitirip diplomını alıp Dobrucağa qayttı. Bükreş Universiteti Uquq Fakultetine kirdi. 1926 senesinde Uquq Fakultetini bitirip advokat oldı.

Aynı sene Pazarcıqta advokatlıqqa başladı. 1929 senesinde Müstecib özündey olğan on dostunen bir mecmua çıqarmağa qarar berdiler. Özleri arasında para toplap urufat aldılar. Mecmuanıñ ilk sanı Emel mecmuası adınen 1930 yanvar 1 künü neşir etildi. Mecmuanıñ saibi ve baş müellifi Müstecib Ülküsal oldı. Emel mecmuası baştaki eki sene 15 künde bir neşir etilir. Daa soñra ayda bir çıqa. Qırım Qurultay ükümetiniñ tış işleri vekili Cafer Seydamet Qırımerde mecmuada maqaleler yazmağa başlay. Bir zaman soñra Emel mecmuası Qırımtatar milliy davasınıñ resmiy neşriyatı oldı. II Cian cenki başlağan soñ Almanlar Romaniyağa kirerler. Mecmuanı çıqarmaq qıyın olur, 1940 senesi sentâbr ayında 154 san neşir etilgen soñ neşriyatnı toqtattılar.

Müstecib Ülküsal 1940 senesi noyabr ayında işlerini tasfiye etip Türkiyege köçti. 1941 senesinde Edige Qırımalnen beraber Qırımtatar milliy davası içün Berlinge ketti. Lâkin almanlar Qırımğa ketmesine izin bermediler. Doquz ay soñra Türkiyege qaytıp keldi. 1943 senesinde İstanbulğa yerleşip advokatlıqqa başladı. 1944 Qırımtatarlar sürgünligi ve Dobrucada tuvğanlarınıñ zulumğa oğraması, apis etilmesi Müstecib Ülküsalnı pek kederletti. Ğarbiy memleketlerge qaçqan Qırımlılarnı Türkiyege yerleştirmek içün oğraştı. Kelgen soylarını işlerinen küçü yetkeni qadar meşğul oldı.

1955 senesinde Cafer Seydamet Qırımerniñ hastalığı sebebinden Milliy Merkez toplaşuvlarına vekâleten Müstecib Ülküsal reislik etmege başladı. O zamandan soñ Münihte er sene toplanğan Paris Bloku toplaşuvlarına qoşulğan, ya bir özü ya da bir qaç arqadaşınen Qırım milliy davasını temsil etti. 1960 senesinde Emel mecmuası Türkiyede yañıdan neşir etilmege başladı. 1986 senesinde közleri raatsızlanğanğa qadar Emel mecmuasın baş müellifligini yasağandır. 154 sanı Romaniyada neşir etilgen Emel mecmuasında 103 maqalesi, 227 sanı Türkiyede neşir etilgen Emel mecmuasında 214 maqalesi bardır.

1986 senesinde “Emel Qırım Türk Medeniyetini tanıtma ve Araştırma Vaqfı” (Emel Kırım Türk Kültürünü tanıtma ve Araştırma Vakfı)nı qurdı. Vefat etmeden evel bütün kitaplarını vaqıfqa bağışlağandır.

Qırımtatar Milliy Meclisiniñ reisi Mustafa Cemilev 1993 senesinde Türkiyege kelgende başta hasta töşegindeki Müstecib Ülküsalnı ziyaret etti. Hasta olsa bile musafirlerni ayaqta qarşılağan, oğurlay ekende alsız olması sebebinden ayaqqa turmasına mani olmaq istegenlerge “Qırımtatar Milliy Meclisi reisini ayaqta oğurlamağa isteyim, buña küçüm bar, bunıñ böyle olması kerek” dep köstergeni davranış onıñ qadiy bir dava adamı olğanını añlatmağa yetecektir. Bağçasarayda bir soqaqqa adınıñ berilmesin ozone berilgen eñ balaban mukâfat sayğandır. Ayatı sıqıntı içinde keçmesine, bütün ömrüniñ milliy davağa adamasına baqmadan iç kimseden bir qarşılıq beklemegendir.

Sağlığında neşir etilgen:

• Dobruca ve Türkler,
• Dobruca’daki Kırım Türklerinde Atasözleri ve Deyimler,
• II.Dünya Savaşında (1941-1942) Berlin Hatıraları ve Kırım Kurtuluş Davası,
• Kırım Türk Tatarları (Dünü - Bugünü - Yarını) adlı dört kitabı,
• Gagauzların Aslı,
• Üç Bozkırlı: Atila-Cengizhan-Timur, adlı 2 roman tilinden tercime kitabı bardır.

Vefatından soñ Emel mecmuasınıñ 212-nci sanı, Müstecib Ülküsal sanı olıp neşir etilgendir. Özüniñ qalemge alğanı 5-nci kitabı (Kırım Yolunda Bir Ömür, Hatıralar) 1999 senesinde Kırım Türkleri Kültür ve Yardımlaşma Derneği tarafından neşir etilgendir. Müstecib Ülküsal 1996 senesinde İstanbulda vefat etkendir. Bir asırğa yaqın ömrüniñ 70 senesin Qırımtatarlarnıñ milliy davasına hızmet etip keçirgen Müstecib Ülküsal, Timur, Noyan ve Ülkü adında üç bala babası edi.

Müstecib Ülküsal aqqında neşir etilgen pek coq maqale bardır.

[deñiştir] Menbalar

• Emel Vakfı
• Kırım Türkleri Kültür ve Yardımlaşma Derneği
• VatanKIRIM.net sitesi
• [1]
• Fikirde Birlik
• Kırım Yolunda bir ömür. Hatıralarım